Gallipoli (1981)

Wat een pareltje is dit dan. Sinds ik The Water Diviner (2014) met Russell Crowe zag, wilde ik een goeie film over de slag van Gallipoli zien. Deze titel sprak voor zich en ben blij dat ik eindelijk weer zo'n meeslepende oorlogsfilm heb gekeken. En toch is tie 37 jaar oud.
Eigenlijk bestaat maar een fractie van de film uit de daadwerkelijke gevechten, het verhaal dat rustig en zorgvuldig wordt verteld vind ik fantastisch. Goeie opbouw naar een dramatische en frustrerende climax. Meer van Dit!

Een film die zich afspeelt om de strijd om Gallipoli. Qua onderwerp allereerst interessant, maar helaas is de film een stuk minder. De film draait namelijk voornamelijk over de vriendschap van Archy en Frank, twee sprinters die besluiten zich aan te sluiten bij de ANZACS en naar Gallipoli vertrekken. En dat is waar de film juist een andere kant op gaat. De opbouw is vrij matig en de film verloopt in een traag tempo. Tussendoor was het me allemaal te vrolijk allemaal terwijl ze toch uiteindelijk oorlog zouden gaan voeren. Zo was ook de oefening met de aanval me iets te lollig uitgewerkt en stelde het wat mij betreft ook maar weinig voor. Pas aan het einde gaat het om de strijd van Gallipoli, al moet gezegd worden dat de manier waarop niet echt interessant is wanneer je een harde strijd verwacht. De grootste verrassing zit dan ook in het vrij confronterende einde.

De Australiërs Frank Dunne (Mel Gibson) en de 18-jarige Archy Hamilton (Mark Lee) kunnen uitstekend sprinten en dromen ervan deel te nemen aan de Olympische Spelen. Dan breekt de Eerste Wereldoorlog uit en hun plannen vallen volledig in het water. De twee besluiten zich aan te melden bij de cavalerie, om te vechten tegen de Turken.

De film bestaat uit grofweg drie delen: de introductie van de karakters in de Australische wildernis, de voorbereidingen in Egypte op de komende oorlog en de bloedige gevechten op het schiereiland Gallipoli in Turkije. Vooral het laatste deel is erg indrukwekkend. Door opeenvolgende blunders van de legerstaf worden tienduizenden jonge jongens zinloos een zekere dood ingestuurd. De film is gebaseerd op ware gebeurtenissen, en dat maakt alles extra wrang. Alles is prachtig gefilmd en er wordt uitstekend geacteerd. Mooie film. 4*

Ik had stiekem wel hoge verwachtingen. Peter Weir is een interessante regisseur, en de Eerste Wereldoorlog is een onderwerp waar ik zeker in geïnteresseerd ben. Toch viel Gallipoli me een beetje tegen. Voornamelijk omdat zo'n driekwart van de film zich bezighoudt met de achtergrond van een paar karakters terwijl ze nog in Australië zitten en hun daaropvolgende stationering in Egypte. En die zijn allebei niet zo bijzonder interessant, het lijkt wel een vrij luchtig jongensboekverhaal waarbij men elkaar een beetje opjut en loopt te ginnegappen over de oorlog. Maar het is geen boeiend jongensboek. Ook waarschijnlijk met opzet zo gedaan om te contrasteren met de brute werkelijkheid aan het front, maar dit duurde mij wel veel te lang, en zoiets is al veel beter en veel indrukwekkender gedaan in menig ander oorlogsfilm. Het werd wat mij betreft pas echt de moeite waard in het laatste half uur, maar ook dan is het spaarzaam - de nutteloosheid en de vergeefsheid worden goed weergegeven, net als de grimmige onverschilligheid van de legerleiding, maar zo'n kwartier aan wél enerverend beeld is wat mij betreft niet voldoende om de lauwe eerste anderhalf uur te compenseren.

It's coldblooded murder!

Gallipoli...een comment waar ik sowieso even over na moest denken, een film destijds met een kolossale indruk en boodschap, een jeugdherinnering dat ik hooguit twaalf was en een klasgenoot/speelkameraad de orgelpartij van Albinoni liet horen met mijn uitleg betreffende de lading van de onwinbare sprint tegen de dood, iets dat vreselijk veel indruk op me gemaakt had, mijn klasgenoot haalde echter zijn schouders op. Wat dat betreft een loodzware erfenis die ieder jaar zwaarder werd naarmate de film nooit weer mijn pad kruiste, tot bijna mythische proporties, maar ook een soort relativerende twijfel in het achterhoofd betreffende wat ik gezien had, dan toch enkele weken terug een mogelijkheid een exemplaar in handen te krijgen. En daarmee een film die oud was, gedateerd, en onmogelijk aan die torenhoge verwachtingen kan voldoen...toch?

Van het begin kon ik me weinig herinneren behalve de wedstrijd met de kapotte voeten tot gevolg. Een beeld overigens van mannen en avonturiers. Volk dat zich niet laat perken, zelf red, aangevuld met de instelling die we in Frankrijk, Duitsland en Engeland al zo vaak zagen, namelijk mannen die lachend en zingend ten strijde trekken en de oorlog als avontuur zagen. Tot ver over de helft krijgt Gallipoli het voordeel van de twijfel maar lijkt het vrij cliche in zijn jongensachtige verhaal die overigens wel vermakelijk met sjeu en veel humor gebracht wordt. Zou de film dan toch gaan tegenvallen na dik 27 jaar?

Maar dan na een uur en een kwartier komt er een kentering in de zaak, nog niet heel overtuigend, maar het is een pluspunt aan het front te verkeren waar realisme en soldatenhumor de boventoon voert en een onwerkelijk soort sfeer hangt vooral vorm gegeven door de verlichting op het strand, tijdens de nachtelijke aankomst. Een operatie die in werkelijkheid overigens zijn ondergang al kende voordat het uberhaubt begon, vooral vanwege een barslechte organisatie. Voor embarkatie van de uiteindelijke operatie zocht men eerst weer een haven op omdat men bedacht dat alle uitrusting verkeerd geladen was. Tel daar onderschatting en een strategisch slecht gekozen plek bij op en het geheel was een catastrofe in de maak. Een catastrofe die nog niet in die zin voelbaar is bij de mannen inde film die zich toch nog steeds op avontuur wannen en 'enthousiast' zijn. Langzaam bekruipt me toch weer het gevoel dat de film toch niet helemaal gaat worden wat ik hoop.

Maar dan toch...niet in beeld maar wel als nasleep komt de infanterieaanval voorbij van Frank's kameraden. Geestdrift die niet de kop ingedrukt is, maar ronduit vermoord. Langzaam sterft het avontuurlijk, en neem bittere ernst over, vooral in de aanloop en tijdens de noodlottige aanval op The Nek. Zinloos, nutteloos, kansloos. Het is de aanloop naar een fnuikend hoogtepunt begeleid door de droeve en trage tonen van Albioni's Adagio. De temperatuur stijgt langzaam en een brok vormt zich in mijn keel tijdens die laatste martelende momenten waar Frank het ergste probeert te voorkomen, een tragisch einde en vergeefs offer, waarna de film abrupt afgelopen is en zijn anti oorlogsbeeld onderstreept. Een treffend en indrukwekkend einde waar de film langzaam naar.toe bouwt. Slik!

Na de film doe ik een greep in cd-kast waarop ik andermaal, met een Glenlivet in de hand, Adagio in G minor van Tomaso Albinoni zit te luisteren, de trage tonen geladen met tragiek die tranen in mijn ogen doen opwellen. Woorden schieten toch te kort wat de film eigenlijk met terugwerkende kracht doet, wellicht is het de magistrale keuze voor de melodie Albinoni, of is het toch de mengeling van onbezonnenheid en werkelijkheid. Achteraf verbaas ik me dat de film, met zijn afloop, me toch nog zo aangrijpt, net als dat het bijna 30 jaar terug deed