It's coldblooded murder!
Gallipoli...een comment waar ik sowieso even over na moest denken, een film destijds met een kolossale indruk en boodschap, een jeugdherinnering dat ik hooguit twaalf was en een klasgenoot/speelkameraad de orgelpartij van Albinoni liet horen met mijn uitleg betreffende de lading van de onwinbare sprint tegen de dood, iets dat vreselijk veel indruk op me gemaakt had, mijn klasgenoot haalde echter zijn schouders op. Wat dat betreft een loodzware erfenis die ieder jaar zwaarder werd naarmate de film nooit weer mijn pad kruiste, tot bijna mythische proporties, maar ook een soort relativerende twijfel in het achterhoofd betreffende wat ik gezien had, dan toch enkele weken terug een mogelijkheid een exemplaar in handen te krijgen. En daarmee een film die oud was, gedateerd, en onmogelijk aan die torenhoge verwachtingen kan voldoen...toch?
Van het begin kon ik me weinig herinneren behalve de wedstrijd met de kapotte voeten tot gevolg. Een beeld overigens van mannen en avonturiers. Volk dat zich niet laat perken, zelf red, aangevuld met de instelling die we in Frankrijk, Duitsland en Engeland al zo vaak zagen, namelijk mannen die lachend en zingend ten strijde trekken en de oorlog als avontuur zagen. Tot ver over de helft krijgt Gallipoli het voordeel van de twijfel maar lijkt het vrij cliche in zijn jongensachtige verhaal die overigens wel vermakelijk met sjeu en veel humor gebracht wordt. Zou de film dan toch gaan tegenvallen na dik 27 jaar?
Maar dan na een uur en een kwartier komt er een kentering in de zaak, nog niet heel overtuigend, maar het is een pluspunt aan het front te verkeren waar realisme en soldatenhumor de boventoon voert en een onwerkelijk soort sfeer hangt vooral vorm gegeven door de verlichting op het strand, tijdens de nachtelijke aankomst. Een operatie die in werkelijkheid overigens zijn ondergang al kende voordat het uberhaubt begon, vooral vanwege een barslechte organisatie. Voor embarkatie van de uiteindelijke operatie zocht men eerst weer een haven op omdat men bedacht dat alle uitrusting verkeerd geladen was. Tel daar onderschatting en een strategisch slecht gekozen plek bij op en het geheel was een catastrofe in de maak. Een catastrofe die nog niet in die zin voelbaar is bij de mannen inde film die zich toch nog steeds op avontuur wannen en 'enthousiast' zijn. Langzaam bekruipt me toch weer het gevoel dat de film toch niet helemaal gaat worden wat ik hoop.
Maar dan toch...niet in beeld maar wel als nasleep komt de infanterieaanval voorbij van Frank's kameraden. Geestdrift die niet de kop ingedrukt is, maar ronduit vermoord. Langzaam sterft het avontuurlijk, en neem bittere ernst over, vooral in de aanloop en tijdens de noodlottige aanval op The Nek. Zinloos, nutteloos, kansloos. Het is de aanloop naar een fnuikend hoogtepunt begeleid door de droeve en trage tonen van Albioni's Adagio. De temperatuur stijgt langzaam en een brok vormt zich in mijn keel tijdens die laatste martelende momenten waar Frank het ergste probeert te voorkomen, een tragisch einde en vergeefs offer, waarna de film abrupt afgelopen is en zijn anti oorlogsbeeld onderstreept. Een treffend en indrukwekkend einde waar de film langzaam naar.toe bouwt. Slik!
Na de film doe ik een greep in cd-kast waarop ik andermaal, met een Glenlivet in de hand, Adagio in G minor van Tomaso Albinoni zit te luisteren, de trage tonen geladen met tragiek die tranen in mijn ogen doen opwellen. Woorden schieten toch te kort wat de film eigenlijk met terugwerkende kracht doet, wellicht is het de magistrale keuze voor de melodie Albinoni, of is het toch de mengeling van onbezonnenheid en werkelijkheid. Achteraf verbaas ik me dat de film, met zijn afloop, me toch nog zo aangrijpt, net als dat het bijna 30 jaar terug deed