Oorlogsfilms dienen, net als films in ieder genre, verschillende doelen. Een film over oorlog moet vaak naast vermakelijk, spannend of ontroerend ook iets leren aan het publiek. Een goede film die ook historisch accuraat is, kan een hele interessante geschiedenisles zijn. Toch is dat niet altijd het geval, omdat filmmakers soms de geschiedenis niet zo nauw nemen. Maar hoe belangrijk is het dat films over de Tweede Wereldoorlog historisch accuraat zijn? Heeft een filmmaker een soort verantwoordelijkheid naar de kijker toe om een film te maken die precies klopt, zodat de geschiedenis goed wordt geleerd? Of is het eigenlijk vooral belangrijk dat een film gewoon leuk is om naar te kijken?

Een goed voorbeeld van een film die speelt in de Tweede Wereldoorlog, maar eigenlijk helemaal niks te maken heeft met de geschiedenis, is Inglorious Basterds (2009) van Quentin Tarantino. Deze film is zelfs zo inaccuraat dat het hele einde van de oorlog er in veranderd is. Dit is natuurlijk expres gedaan, deze film was niet bedoeld om de geschiedenis op een realistische manier af te beelden. In tegendeel, de film is een soort herschrijving of fantasie van de oorlog, die laat zien hoe Tarantino liever had gezien dat deze was verlopen. In een film zoals deze is het niet zo gek dat de makers besloten wat creatieve vrijheid te nemen met een historische gebeurtenis.

Accuraat beeld

Er zijn ook genoeg films die een accuraat verhaal over de gebeurtenissen van de Tweede Wereldoorlog willen vertellen, maar waar dit niet lukt. Vaak wordt het door filmmakers belangrijker gevonden om een goed verhaal te vertellen, spannende gevechtsscènes te filmen en de kijker te boeien met dramatische plottwists. Bovendien is het moeilijk om een ingewikkeld conflict als de Tweede Wereldoorlog helemaal accuraat af te beelden in een korte twee à drie uur. Hierdoor wordt het conflict vaak versimpeld tot een zwart-wit beeld, waar goed en kwaadaardig tegen elkaar strijden. Natuurlijk was er in het echte conflict een grijs gebied, waar niet alle winnaars de good guys waren en niet alle Duitse soldaten kwaadaardige sadisten.

De Tweede Wereldoorlog is al sinds de oorlog bezig was een immens populair onderwerp, waar jaarlijks tientallen films over worden gemaakt. Er is geen andere gebeurtenis in onze geschiedenis waar zoveel films over zijn gemaakt. De Tweede Wereldoorlog was een conflict dat over de hele wereld sporen heeft nagelaten, dat bij veel kijkers tot de verbeelding spreekt, niet gek dus dat het een populair onderwerp is bij filmmakers. Films over deze oorlog kunnen qua verhaal en onderwerp ook zeer uiteen lopen. Denk bijvoorbeeld aan het verhaal van een Joods persoon in een concentratiekamp, dat zo verschillend is van het verhaal van een Amerikaanse Soldaat of een verzetsstrijder in Nederland. Er valt over deze oorlog dus een oneindig aantal verhalen te vertellen, elk met een andere boodschap en een ander doel.

Partijdige films

Een film die vaak wordt geprezen voor hoe accuraat deze is, is Saving Private Ryan (1998). Maar ook deze heeft de nodige problemen met de waarheid. Zo lijkt het in deze film wel alsof de Amerikanen de enige winnaars waren in deze oorlog, wat natuurlijk helemaal niet het geval was. Het verheerlijken van oorlog en de winnaars van de eigen kant meer belichten, is iets wat veel gebeurt in de filmwereld. Een Hollywoodfilm zal sowieso vaak eerder laten zien dat de VS won, terwijl een film gemaakt in Rusland waarschijnlijk laat zien dat de Sovjet-Unie de enige echte tegenstander van de Nazi’s was. Veel films gaan zelfs zo ver dat het een soort propaganda wordt. Een ander voorbeeld van een film die in dezelfde valkuil valt, is T-34 (2018). Hierin wordt juist het Sovjetleger neergezet als krachtiger dan het daadwerkelijk was. 

Uitrusting

Andere veelgemaakte fouten hebben te maken met de spullen die worden gebruikt bij het filmen. Bijvoorbeeld de kostuums en de wapens die worden gebruikt. Verschillende rangen in het leger hebben natuurlijk andere jasjes en petten, waar vaak door de crew van films fouten worden gemaakt. Zo werden bijvoorbeeld de tanks in Fury helemaal niet gebruikt in die tijd, terwijl de hele film draait om een groep soldaten en hun tanks. Een andere film van eigen bodem die hierin af en toe de mist in gaat, is Slag om de Schelde (2020). Hierin worden af en toe Duitse soldaten in uniforms van de verkeerde rang afgebeeld.

Toch zijn er ook veel films die het wèl goed doen met de historische feiten. Neem bijvoorbeeld Der Untergang (2004). In deze film worden de laatste dagen van Hitler, die hij doorbracht in een bunker voor hij zelfmoord pleegde op een zeer zorgvuldige manier afgebeeld. Een ander voorbeeld is Schindlers List (1993). In deze film wordt het verhaal van Oskar Schindler, die duizenden Joodse gevangenen redde van een zekere dood, verteld. Deze film laat zien dat het mogelijk is een hartverscheurende film te maken zonder dat er ingeleverd hoeft te worden op accuraatheid. Schindlers List is dus ook gebaseerd op een waargebeurd verhaal, terwijl veel oorlogsfilms een fictief verhaal zijn (maar wel binnen de waargebeurde setting van de Tweede Wereldoorlog).

Veel films die in principe een accuraat beeld van de oorlog laten zien, branden alsnog hun handen aan het romantiseren van het conflict. Zo is er bijvoorbeeld de film Munich: The Edge of War (2021). Deze film vertelt het verhaal van de conferentie van München een jaar voor de oorlog. Het laat op de juiste manier zien wat er gebeurde tijdens de conferentie, maar voegt daar een verhaal aan toe van twee jongens van beide partijen die proberen de oorlog te voorkomen. Zonder het verhaal van deze twee jongens, dat grotendeels niet echt gebeurd is, was een film over de conferentie van München waarschijnlijk een soort saaie documentaire over een politieke conferentie te worden. Om de film aantrekkelijk te maken voor het grote publiek, moet er een spannend human interest-verhaal toegevoegd worden.

Beeldvorming over de oorlog

Bij het maken van zo’n fictief verhaal binnen de historische gebeurtenissen hoeft er natuurlijk wat minder rekening gehouden te worden met bron materiaal en het verhaal van een echt persoon die de gruwelijke gebeurtenissen van de oorlog heeft meegemaakt. Maar menig filmliefhebber vindt dat filmmakers hoe dan ook een verantwoordelijkheid dragen naar de kijker van een film, om de geschiedenis on het juiste daglicht te plaatsen. Dat kan heel belangrijk zijn voor de beeldvorming over de oorlog van kijkers van deze films. Wanneer iemand die verder weinig weet van de gebeurtenissen in de oorlog een film kijkt waar dingen worden overdreven of waar zelfs gebeurtenissen plaatsvinden die helemaal niet echt zijn gebeurd, kan het zijn dat ze een verkeerd beeld krijgen. Zeker nu de oorlog inmiddels al bijna tachtig jaar geleden afliep en er steeds minder mensen zijn die de echte herinneringen bij zich dragen, is het belangrijk niet te vergeten dat deze films nog steeds gaan over een echt conflict, waarin echte mensen omkwamen, vochten en leden onder een gruwelijke oorlog.