Hoe filmmuziek zorgt voor een onvergetelijke ervaring
Wanneer je even je ogen dicht doet en denkt aan je favoriete film, wat gaat er dan door je heen? Grote kans dat het iets met de muziek te maken heeft. Muziek en geluid hebben altijd al een essentiële rol gespeeld bij hoe we een film beleven, en het kan de minst interessante scènes omhoog tillen naar een filmisch meesterwerk. Grote franchises zoals Star Wars, Pirates of the Carribean en Harry Potter hebben zulke herkenbare soundtracks dat men bij de eerste tonen van de muziek meteen al terugdenkt aan de film die er bij hoort, en dat is niet voor niks.
Muziek is ontzettend belangrijk om de toon te zetten in een film. In een scene waar bijvoorbeeld een van de hoofdpersonen ergens rent, zorgt onheilspellende muziek er voor dat de kijker doorheeft dat het gaat om een achtervolgingsscène. Wanneer de muziek triomfantelijk is, verandert de scène plotseling in iets anders: onze held heeft de wereld gered en is op weg om ontvangen te worden door een juichende menigte. Sombere muziek zorgt er voor dat een acteur die peinzend uit het raam kijkt, duidelijk verdriet heeft. Terwijl dezelfde scène met zoetsappige muziek ons juist vertelt dat onze hoofdpersoon denkt aan zijn grote liefde.
Context
Zonder de context die muziek aan bepaalde beelden geeft, zouden we als publiek veel minder begrijpen van wat er op het beeld gebeurt. Dit geldt voor alle filmbeelden, van komedies tot actiefilms en zelfs reclames gebruiken muziek om een bepaald gevoel teweeg te brengen bij kijkers. Kijk maar naar het onderstaande voorbeeld, waar de bekende scène in Pirates of the Carribean: The Curse of the Black Pearl waarin Captain Jack Sparrow arriveert in een haven in een boot die aan het zinken is, gemonteerd werd met verschillende soorten muziek, wat de hele toon van de scène ontzettend beïnvloedt.
Voordat er films werden gemaakt waarin er geluid was, vroeger werden deze films talkies genoemd, bestonden films enkel uit beelden. Deze stomme films werden vaak begeleid door iemand die piano speelde, of er werd muziek bij afgespeeld. Verdere uitleg over het verhaal van de film, werd gegeven door teksten in het beeld. Toen al werden dezelfde technieken toegepast als nu. Een spannende scène krijgt snelle, bombastische muziek, een enge scène krijgt onheilspellende muziek en een liefdesscène krijgt zachte, romantische muziek. In 1927 werd de eerste film gemaakt waar de woorden die uit de mond van de acteurs kwamen, ook te horen waren voor het publiek. Dit was in de film The Jazz Singer van Charlie Chaplin. Vanaf dat moment werd geluid in films steeds belangrijker. Al vanaf 1935 wordt er een Oscar uitgereikt voor de beste filmmuziek. En dat is niet zo gek ook. Terwijl films vaak worden gezien als een met name visuele kunstvorm, zorgt de muziek in een film waarschijnlijk voor de meest emotionele momenten.
De doelen van muziek
Of het nou gaat om een goede collectie van muziek uit een bepaalde tijd waarin een film speelt, of muziek die speciaal gecomponeerd is om in een film te verschijnen, alle muziek dient een duidelijk doel in een film. Al vroeg werd er veel nagedacht over deze doelen die muziek kan dienen in een film. Hierover schreef Aaron Copland, een bekende componist uit die tijd die ook veel muziek voor films maakte, in 1940 het essay Film Music, waarin hij vijf doelen voor muziek in films omschreef, die tot op de dag van vandaag relevant blijven.
Het eerste doel was, volgens Copland, het creëren van een overtuigendere atmosfeer voor de tijd en de plek waar de film zich in afspeelt. Het tweede doel is de psychologie en gevoelens van hoofdpersonen benadrukken. Ten derde kan muziek ook dienen als een neutrale opvuller voor op de achtergrond. Het vierde doel is om het verhaal een gevoel van continuïteit te geven, zodat de scènes naadloos in elkaar overlopen. Het laatste, en misschien wel belangrijkste doel is het benadrukken van de theatrale opbouw van een scène, en deze afronden met een gevoel van afsluiting en voldoening.
Soundtrack en score
Wanneer je het hebt over filmmuziek is het belangrijk om een onderscheid te maken tussen de soundtrack en de score. Wanneer we het hebben over een soundtrack, gaat het om muziek die wordt gebruikt in een film, die niet specifiek gecomponeerd is voor deze film. Wanneer we het hebben over een score, gaat het juist om de muziek die specifiek gemaakt is om bij een bepaalde scène te gebruiken. Veel films gebruiken een combinatie van beide: in sommige scènes werkt het beter om een nummer dat niet alleen met de film wordt geassocieerd te gebruiken, terwijl andere scènes juist meer baat hebben bij een nummer dat speciaal gemaakt werd om de beelden kracht bij te zetten.
Hierbij is het weer belangrijk om te kijken naar de eerdergenoemde doelen van muziek. Een soundtrack werkt vaak vooral goed voor het eerste doel, het overtuigend plaatsen van de scène op een tijd en plek, door bijvoorbeeld popmuziek uit de tijd waarin de film speelt te gebruiken. Ook het derde doel, achtergrond opvulling, kan goed vervuld worden met een soundtrack, bijvoorbeeld door de radio te laten spelen in een scène waar de hoofdpersoon in de auto zit. Maar het benadrukken van de theatrale opbouw gaat vaak beter met een goede score. Door de muziek naadloos aan te laten sluiten bij de gebeurtenissen op het scherm, wordt de kijker echt meegezogen in de scène.
Een zeer bekend voorbeeld van een score die een essentieel deel is van een film, is die van de film Jaws. Al voordat er in beeld te zien is waar we bang voor moeten zijn, een enorme witte haai, wordt er met de welbekende onheilspellende muziek die steeds wat sneller wordt, duidelijk gemaakt dat iemand gevaar loopt, en dat er steeds meer urgentie zit achter uit het water komen. Door de muziek op de achtergrond is er iets wat wij als kijkers weten waar de mensen die in het water liggen in de film geen weet van hebben. Terwijl de muziek steeds harder aanzwelt, weet je dat er als kijker niks is dat je kan doen om de nietsvermoedende zwemmers te redden. In de klassieker Psycho, waarin een vrouw bruut wordt neergestoken terwijl ze onder de douche staat, speelt er bij de bewuste scène een opgejaagd vioolorkest. De violen doen bijna denken aan een alarm of een gillende vrouw, en lopen naadloos over in de schreeuwen om hulp van de dame die op het scherm wordt vermoord.
Soms kiezen filmmakers er ook voor om juist muziek uit te kiezen die een bepaalde tegenstelling benadrukt. Zoals in A Clockwork Orange, waarin een zeer gewelddadige scène wordt bijgestaan door een vrolijk en opgewekt klassiek muziekstuk. Ook is soms het gebruik van een stilte heel belangrijk. In een film die veel luide muziek heeft, zorgt een stille scène er voor dat het publiek de aandacht er bij houdt en wacht tot er weer wat gebeurt. Al met al zijn er ontzettend veel manieren om de emoties en gevoelens van een publiek te beïnvloeden met de muziek die er wordt afgespeeld onder de beelden van een film. Daarom is het des te leuker om de volgende keer dat je naar een film kijkt, extra aandacht te besteden aan de muziek die er gebruikt wordt. Is die zachtjes of juist opvallend? Word je er zenuwachtig of juist verdrietig van? Wat was de bedoeling van de filmmaker, toen hij dit specifieke nummer uitkoos? Door hier beter op te letten, kan je veel leren over de intenties van een film, en waarom jij je op een bepaalde manier voelt terwijl jij die film kijkt.
Reacties (10)