Norte, Hangganan ng Kasaysayan (2013)

Dana Linssen was er nogal lovend over. Het zal me niet verbazen als zij de enige was van de Nederlandse pers / distributie / programmeurs die de film gezien heeft in Cannes.

Breaking news! Distributeur New Wave Films gaat Lav Diaz Norte, the End of History uitbrengen in Verenigd Koninkrijk! Welke distributeur in Nederland durft zoiets nog aan?

Meesterwerk! Elke scene is raak: briljante regie, subliem tempo, oogstrelende brede HD fotografie, perfect belicht, magistrale setting, rijkdom aan ideeën, het verhaal zuigt je compleet op, etc.

Hier een bespreking van een zelfbenoemd purist en kenner die zich ver verheven voelt boven de mensen die slow cinema niet snappen en die het duidelijk niet kan hebben dat Diaz eindelijk is opgepikt door distributeurs en critici (het klootjesvolk zeg maar). De auteur komt helaas niet verder dan een herhaling van zetten binnen het debat over slow cinema (terwijl hij dat nou net juist wel nastreeft). Het gebruik van een begrip als temps mort vind ik bijvoorbeeld problematisch en helemaal niet zo objectief als hij het doet voorstellen. Ook de aanname dat dialoog ten koste van contemplatie zou gaan, vind ik een teveel voorkomend, a priori oordeel.

Het algemene punt is dat de film niets (of te weinig) aan de verbeelding van de kijker over zou laten. Pure quatsch natuurlijk, vind ik. Oh ja, en de film is mooi geschoten. Helemaal fout natuurlijk. Nee, goh, als iets mooi is dan kan het natuurlijk geen hoge kunst zijn...

Dan vind ik deze bespreking toch duidelijker en beter onderbouwd.

Ben je nu aan het toegeven dat al het gedoe rond "contemplatieve cinema" tot het gebied van de quatsch behoort Moeilijk?? Misschien is er toch nog hoop

Hahaha!

Nee, ik vind alleen dat de terminologie scherper moet om het goed te kunnen bestuderen. Het probleem is dat het te vaak geprobeerd wordt ex negativo te definiëren, dwz. door wat het niet is. Daarom is 'slow' ook een problematische benaming: slow ten opzichte van wat? Maar aan de andere kant ben ik pragmatisch: als iedereen weet waar we het over hebben als we over slow spreken, laten we dan maar persisteren over slow te spreken.

Ik zie het nog steeds wel als een genre met eigen stilistische en formele kenmerken. Er is ook wel thematiek dat steeds lijkt terug te komen, maar dat zou ik niet in de basisdefinitie willen opnemen omdat dat te exclusief is. Maar goed, ik ben nog steeds van plan er een boek over te schrijven, ooit.

Tja, dat is ook een manier om een recensie te interpreteren. Lees het toch echt anders ...

Vind het dus oprecht jammer dat Laz Diaz zoveel concessies heeft gedaan dat het niets meer met zijn eigen 'signatuur' en persoonlijke artistieke visie te maken heeft. Voorbeeld. Jarenlang zeggen dat je organisch monteert en dan een film maken waar nog geen één shot langer duurt dan een minuut. Alsof (filmische) tijd opeens niet interessant meer is voor hem. Daarbij een puur plotgedreven film maken tegenover alle losse films die hij hiervoor heeft gemaakt. Uiteindelijk gewoon conventionele arthouse en helaas geen bijzondere Contemplatieve Cinema.

Begrijp me niet verkeerd. Vind het geen slechte film maar moe(s)t er heel erg aan wennen. De tijd zal uitwijzen of hij op dit pad verder gaat of toch terugvalt op zijn oude stijl.

voor een zogenaamd plot-gedreven film duurt het hele middenstuk in de gevangenis anders bizar en onnodig lang, de tijd leek me daar zeker essentieel voor de regisseur... geloof best dat Diaz een ontwikkeling doormaakt (heb nog bijna niets anders van em gezien) maar doorslaan en dit een korte en toegankelijke film noemen getuigd toch ook van oogkleppen.

Zoals de reviewer uit de eerste Moeilijke link in zijn laatste alinea ook schrijft:

It goes to show that we only like and celebrate something that fits into our framework. Something that is easy to grasp. Everything else is dismissed or neglected. It’s dualistic thinking, and I’ve never seen it so clearly as I do right now with the example of Norte

En dan niet inziet dat hij precies hetzelfde doet als waar hij kritiek op heeft, namelijk afkeuren wat niet in zijn zelf-opgelegde framework past.

Nogmaals, wat voor concessies Verhoeven? Dat de stijl anders is dan eerder werk, dat wil ik van je aannemen. Norte is wellicht inderdaad meer narratief dan eerder werk. En inderdaad, daardoor zal de film beter aanslaan bij het 'grote' art house publiek. Maar spreken over concessies vind ik het omdraaien van oorzaak en gevolg, alsof hij een 'toegankelijke' stijl zou hanteren om meer geaccepteerd te worden. Concessies heeft een negatieve connotatie, alsof hij onvergeeflijke offers brengt of zichzelf verloochent. Je laat je hier echt teveel leiden door een soort ideaalbeeld dat je van 'de Lav Diaz stijl' hebt. Probeer liever elke film op zijn eigen merites te beoordelen.

Ik heb geen stopwatch meegenomen in de zaal, maar dit meen je toch niet daadwerkelijk? Daarnaast zegt ASL niet alles over de structurering van tijd in een film (zie Tarkovsky's boek De verzegelde tijd daarover).

In mijn ervaring draaide de film wel degelijk om de ervaring van filmische ruimte en vooral tijd. Wat beavis al zei, sommige stukken zijn 'onnodig' lang als ze echt alleen maar zouden fungeren voor het overbrengen van narratieve informatie.

Ook dat vind ik een overtrokken statement. Maar ik kan in zoverre met je mee gaan dat over het algemeen de grote namen van het genre wel meer richting art house lijken te gaan. Bv. de recentste films van Carlos Reygadas, Jia Zhang-Ke, Abbas Kiarostami en Raya Martin. Daar zou Diaz met Norte dan wel inpassen. Maar Ceylans laatste was daarentegen meer uitgebeend dan ooit. Apichatpong Weerasethakul en James Benning bijvoorbeeld passen ook niet echt in dat beeld. En wat te denken van de rigoureus langzame output van Harvards Sensory Ethnography Lab?Het is nog voorbarig om daarover definitieve uitspraken te doen denk ik.

Laat ik nou net de scènes in de gevangenis te kort vinden ... Maar ik discussieer nu met mensen die nog onbekend zijn met eerder werk van Lav Diaz waardoor we min of meer langs elkaar heen discussiëren. Zo'n opmerking als 'toegankelijke film' kan ik dus heel goed begrijpen maar jullie dus niet. Stel voor dat jullie eerder werk gaan zien anders gaat dit een welles-nietes discussie worden waar niemand iets aan heeft. Je kunt zijn eerdere werk op zijn eigen website bestellen.


Jawel, en Lav Diaz ook: YouTube - Lav Diaz on Long-take Aesthetics

Ja, ik weet hoe Lav Diaz over long takes denkt. Maar wat zegt dit interview uit 2008 over de exacte lengte van de shots in Norte? Niets dus

In deze scene zit al een shot van 1:54.
Hiereen shot van 4:02.
En hierin een shot van 2:18

Verder ontwijk je hier nu heel erg laf de discussie, door jezelf als Diaz autoriteit op te stellen door je op je ervaring te beroepen. Het probleem is niet dat wij niet weten waar we over praten, maar dat jij beweringen doet die niet te falsificeren zijn waardoor het dus inderdaad welles-nietes wordt per definitie. Jammer dit.

Even voor de duidelijkheid. Ik reageerde alleen op je stuk omdat je nogal denigrerend sprak over die Engelse recensie. Wil hier vanuit mijn kant niet suggereren dat jij of Beavis er geen verstand van hebben. Voel me absoluut niet verheven boven jullie mocht dat wel zo overkomen dan mijn oprechte excuses daarvoor.

Ben van Lav Diaz gewend dat hij de tijd en ruimte vangt in hele, lange, kale shots. Vrijwel altijd statisch. Veelal zwart / wit waar zijn karakters meer zwijgen dan praten. Het (schuldige) landschap staat centraal waar er karakters rondlopen die geen schoon geweten hebben. Ze zoeken een soort van 'verlossing' in deze afschuwelijke wereld. Het merendeel van de shots spelen zicht buiten af in plaats van binnen bij Norte, the End of History. Meestal twee verhaallijnen die hij laat samenkomen. Een enkele hoofdpersoon. Nauwelijks dialoog. Geen soundtrack. Direct geluid en muziek. Een enkele zin op de voice-over. Die Lav Diaz zelf om de zoveel uur herhaalt.

Wat ik nu kreeg was precies het tegenovergestelde. Hele korte, dynamische montage. Het gesproken woord stond centraal. Neem alleen al de openingsscène in het café. Karakters die iets moeten uitbeelden in plaats van 'zijn'. Het camerawerk is constant in beweging. Al dan niet naar rechts / links dan wel naar voren / achter. Zag zelfs een aantal crane shots. De film is in warme, verzadigde kleuren geschoten. De 'production value' heeft grote sprongen gemaakt.

Eigenlijk was ik vanaf het begin meer met de vorm bezig dan de film. Wellicht mijn fout maar ik wist niet wat ik zag en hoorde! Pas na twee uur kon ik een beetje in de film komen. Moest er namelijk zo ontzettend aan wennen .... Zo'n groot verschil is het.

Eenmaal in de film kon ik weer helemaal niets met de hoofdpersoon. Daarbij vond ik de andere karakters niet heel subtiel uitgewerkt. Zoals de vader in de gevangenis en zijn confrontatie met de bendeleider. Of de moeder die zelfmoord wil plegen met de kinderen. Vond dat heel houterig overkomen. Vervolgens was ik niet te spreken over de zoveelste cliché uit de Filipijnse Cinema. Alweer een verkrachtingsscène. Dit keer met de zus. Dat moet daar in de Filipijnen wel heel vaak voorkomen. Zag ik dit jaar in alle drie de films. En dat Weerasethakul-einde sloeg ook alles ...

Het woord 'concessie' is misschien te groot en dat kan ik ook niet verdedigen in de zin dat ik Lav Diaz daar ook niet over heb kunnen spreken. Hij was niet aanwezig want trouwens heel zeldzaam is. Kan verder niet direct een interview vinden waarover hij het heeft. Had hem dat graag willen vragen. Probeer het nu via de e-mail.

Maar je moet je voorstellen dat ik een compleet andere kant van Lav Diaz te zien kreeg. En dan wil ik inderdaad wel zeggen dat hij zichzelf verloochent.

Familie moet het zeker ontgelden in de Fillipijnse cinema lijkt het, evenals religie
Wat dat betreft was dit een perfecte double-bill met How to Disappear Completely (2013)
Het maakt beide films ook sterk politiek-geëngageerde statements. Gebrek aan kennis van de geschiedenis en cultuur van het land is hierbij al een probleem, maar dan nog moet je er voor open willen staan. Als je een meer existentiële inslag verwacht (wat ik bij de Raya film gezien de titel eigenlijk wel had, maar als ik naar zijn filmografie had gekeken, dan moest ik beter weten), dan kan dat zeker nogal rauw op je dak vallen. Diaz was net een slagje subtieler en universeler daarin wat mij betreft.... maar jou een beetje inschattende zijn het inderdaad niet de thema's die je aanspreken. Ben benieuwd naar zijn eerdere werk en hoe daar de verhoudingen liggen. Heb ook al het een en ander in huis, dus dat gaat tzt zeker goed komen.

Echt helemaal mee in de discussie kan ook ik niet. Mijn ervaring met Diaz is beperkt tot een film van een uur en hoewel het qua duur al helemaal niet klopt, schijt dat toch stillistisch redelijk representatief te zijn. En ja, dan is Norte conventioneler en meer plotgedreven. En gemaakt met veel meer middelen. Maar het verschil was ook weer niet zò extreem. Nog altijd staat de camera vaak stil, nog steeds voelde ik me in veel scenes een onzichtbare toeschouwer (vooral ook dat!). Het schijnt dat Diaz zelfs vaker kleur en Dostojevski heeft gebruikt in zijn films. Ik had niet de indruk dat ik naar zelfverloochening zat te kijken. Gewoon naar iemand die wat dichter bij de bron van zijn film gebleven was.

Norte vond ik ijzersterk en ontzettend boeiend. Wereldliteratuur vertalen naar de Filipijnen in nog steeds een dwarse en erg knap gemaakte film.

4.0*

In Engeland is de film deze week in première gegaan met veel vier en vijf sterren recensies. Toch een kritische noot van Adrian Martin: KLIK

En hier alweer een - ietwat geëmotioneerde maar oprechte - tegenreactie.

Het is denk ik vloeken in de kerk, maar ik vond dit helemaal niets. Na 45 minuten, waarin helemaal niets gebeurde behalve idiote, onnatuurlijke, conversaties, heb ik de film uitgezet. Nu zal iedereen wel zeggen dat ik dan geen oordeel kan hebben, maar als je de kijker 45 minuten lang opzadelt met wat ik heb gezien dan is het genoeg. Uiteraard slechts mijn bescheiden mening natuurlijk.

Ik kan de bovenstaande discussie compleet begrijpen, vanuit de standpunten van beide partijen, maar als dit denieuwe herboren Lav Diaz is, mag hij zich voor mij nog vaker 'verloochenen', om de woorden van Verhoeven te gebruiken. Ik vond het een schitterende film, zowel vanuit visueel als verhalend perspectief. Als groot fan van Dostojewski had ik al snel door wat het thema was van deze film (ik had het plot niet gelezen).

Ik had me verwacht aan een sobere, onverteerbare brok langzame cinema met 0,0 narratief, niet noodzakelijk slecht maar vooral ondoorgrondbaar. Dit was het helemaal niet. Nooit een film van dergelijke speelduur gezien die zo lang en zo intens blijft groeien. Deze maakt kans om nog uit te groeien tot een *5, een score die ik al héél lang niet meer heb gegeven.

Mijn eerste "slow movie" van Lav Diaz. Begon best aardig en tijdens het eerste anderhalf uur leek de tijd er niet toe te doen, de film ging mijmerend van de ene op de andere scene over. De beelden van de Filipijnen waren fraai, en heel langzaam kreeg het begin van het verhaal gestalte. De film volgt aan de ene kant een "gewone (arme) man" en zijn familie en aan de andere kant een groep "intellectuelen". Het middenstuk daar leek echter geen eind aan te komen, dat speelt zich vooral in een gevangenis af, visueel minder interessant en inhoudelijk niet uitdagend. Misschien was dat wel de bedoeling, om de ervaring van een lange gevangenisstraf op de kijker over te bregen, maar voor mij begon daarmee het klokkijken. Het is een verhaal wat we zovaak in andere gevangenisfilms hebben gezien.

Tijdens het laatste uur komen de "intellectuelen" weer in beeld en wordt het weer interessant, echter slaat de film dan helaas enorm door. Veel zaken komen dan zomaar uit de lucht vallen (zoals bijvoorbeeld de zelfmoordpoging, de verkrachting, de acceptatie van de pro bonozaak door de vrienden van de dader, vrijwel zonder vragen te stellen over het waarom daarvan, laat staan antwoorden te krijgen). Ongeloofwaardige situaties stapelden zich op, terwijl aan het begin slechts het enig minpuntje was dat de gesprekken van de "intellectuelen" op mij geforceerd over kwamen (al geef ik toe ik vrijwel niets af te weten van de Filipijnse geschiedenis of diens markante personages, maar die gesofisticeerd klinkende lege dialogen deden me niet veel, en voor het contrast tussen de arme gewone man en de "intellectuelen" waren ze niet nodig geweest). Al met al een magere 3*, vooral verdiend met het eerste anderhalf uur.

Ook mijn eerste Lav Diaz, een regisseur waar ik al lang iets van wilde zien maar de lange speelduur schrikt nogal af. Norte was met een "redelijke" duur van iets over de vier uur daarom een goede starter, en nu lees ik ook dat dit een voor zijn doen behoorlijk toegankelijk werk is. Dat het toegankelijk is (behalve de nog altijd vrij stevige speelduur) klopt wel, geen spartaans stilistische kaalheid, die ik toch wel enigszins vreesde vooraf, en ook een vrij duidelijke plot. Daarnaast de nodige mooie kleurrijke shots, aardige dialogen -ik vond het hoogdravend gediscussieer tussen de vrienden, die te pas en te onpas overgaan in het Engels en Latijn, behoorlijk amusant- het is allemaal niet hoe ik me Lav Diaz had voorgesteld maar mij hoort je niet klagen. Maar zal ook wel eens iets van zijn eerdere werk willen zien.