The Keep (1983)

Als ik jouw leeftijd nog had, zou ik het nog wel doen, maar mij boeit het thema eigenlijk al niet dus heeft het weinig zin om me er nog verder in te verdiepen sorry Ik ben wel zo eerlijk om er geen cijfer aan te geven aangezien het niet om de versie gaat die de regisseur voor ogen had.

Verdorie, had deze in het Mann-retrospectief in EYE overgeslagen omdat ik er niet meer van wist dan "matige horrorfilm die Mann zelf niet erkend", maar nu ik me verdiept heb in de achtergrond baal ik er toch wel van dat ik deze (op 35mm!) op het grote doek gemist heb. Hopelijk duikt die print nog een keer ergens op.

Staat nu op het Criterion Channel in widescreen.

Er is een remake op komst : remake

You must not stay here!

Een van de vreemdste films ooit, en ook een van de lastigste om een mening over op te schrijven - er zitten zoveel aspecten aan. Al zeker een keer of tien gekeken, met en zonder anderen erbij voor de nuance. Het boek gelezen. De soundtrack uitgeplozen - en ook de echte soundtrack. Het verhaal achter de soundtrack, het Dominion concert. Waar begin ik - bij het begin dan maar.

Het openingsshot is simpelweg geniaal - om met zo’n lange pan zo uit te komen, en dan nog scherp ook, en met die muziek erbij - ah ja nu is dat kinderspel, maar doe het even op film. En even knap en borderline experimenteel en psychedelisch in de minuten daarna - dreigend, vervreemdend, en met een perfecte integratie van soundtrack en beeld. Alle trucs komen uit de kast - als opening van een film onovertroffen, niets van de afgelopen 40 jaar komt ook maar in de buurt. Met vanzelf de geniale soundtrack van Tangerine Dream - is de film gemaakt voor het geluid, of is het geluid gemaakt voor het beeld. Het is om het even, het klopt gewoon perfect. Zelfs de twijfelachtige beeldkwaliteit past perfect in de grauwe en beklemmende sfeer - en ook zo bedoeld, lijkt me, want het rechteroog van Prochnow is wel perfect helder.

Dan lijkt het haast jammer als de eerste dialoog komt, maar dat blijkt meer een adempauze dan een breuk met de stijl. Want al snel worden we meegenomen door het verhaal dat de muziek vertelt, haast meer dan de dialoog - jammer, en dat is haast het enige punt van kritiek, dat de Duitsers geen Duits spreken. Ook jammer van de af en toe wat al te brutale cuts, de te cliche dialogen ‘I need to hire a boat’ - ‘too dangerous, very expensive’. De jammerlijk gekozen namen van Kaempffer en Woermann, al ligt de verantwoordelijkheid daarvoor natuurlijk bij F. Paul Wilson. Maar al die knulligheid is ook weer snel vergeten, daar wegen de sfeer, de muziek en beelden ruim tegenop. Alsof je de halve nacht een variant van de originele Wolfenstein hebt zitten spelen.

Joergen Prochnow is natuurlijk sinds Das Boot al de stereotype Mof die er wel nog net ietwat schoorvoetend meedoet, maar zijn kans afwacht. Ook nu weer, maar hij draagt die rol wel perfect - met het cycisme van de Steiner van James Coburn in Cross of Iron (1977). Of misschien nog scherper zelfs - wanneer hij de quote ‘you have infected millions’ uitspreekt snap je ineens wat super-spreader events ook alweer zijn. Zijn tegenpool Gabriel Byrne, daarvan staat me altijd nog bij het citaat dat hij teleurgesteld was over The Usual Suspects, omdat hij liever Kaiser Sose als personificatie van de duivel zelf had willen spelen. Maar had hij dat in deze film niet allang gedaan - en ongewild misschien tegelijkertijd inspiratie gegeven voor Herr Grüber met zijn little tank, met het geniale shot waarin hij staand in zijn koepeltje The Keep in rijdt. Maar veel ijzingwekkender dan dat is hij hier vooral de ultieme arrogante ubermensch Nazi, in alle absolute akeligheid die daar bij hoort. Met zijn vettige boven de oren opgeschoren kapsel en al. Eieuw, yuk.

En dan wordt het nog mooier, want de mysterieuze Dr. Cuza die het allemaal komt uitleggen wordt gespeeld door Ian McKellen. En we krijgen ook nog Scott Glenn er bij om de plot wat ingewikkelder te maken. Met een nogal, ahem, metafysische scene waarin zijn schouderspieren en de haardos van Alberta Watson goed uitkomen, en het gemak waarmee hij daarna zegt ‘go to sleep, and dream’ - wie zou dat niet zo willen kunnen, soms. Niet dat zijn bovenmenselijke krachten meteen duidelijk zijn, dat komt daarna pas, met passende lichtverschijnselen. Maar ook daarvoor al, met zijn introductie in de haven va Piraeus - hoe geniaal is de soundtrack daar, en de beelden van het bootje tegen de opkomende zon. Beter dan dat wordt het gewoon niet - in het echt heb je Tangerine Dream niet op zo’n boot.

Jammer van de hier en daar enorm achterhaalde effecten - de laser eyes, noem ik maar even, maar ook hoe de soundtrack soms ineens van geniaal naar enorm slecht gaat. Toch werkt het ook af en toe verrassend goed - het eerste verschijnen van Molasar is gewoon prima. En het hoort misschien allemaal ook wel bij de sfeer en de wordingsgeschiedenis van de film, en er is ook wel iets voor te zeggen dat de sfeer met hedendaagse perfecte effecten nooit echt zo sterk zou zijn. Aan de andere kant is het ook weer zo dat de laatste tien minuten veel te ver over the top gaan in de knulligheid. Misschien passend bij de psychedelica van die tijd, maar dat is wel heel lang geleden nu. Toch, met de ultieme purple ray herpakt de film zich weer ietwat, en dan toont Scott Glenn ook maar weer dat hij die rol als kapitein later in Hunt for Red October niet zomaar kreeg, met het zoveelste epische leitmotief van Tangerine Dream dat alle andere geluiden wegdrukt. The end, happily ever after voor die paar leden van de cast die het overleven, en dan misschien nog levenslang nachtmerries overhouden aan een weekendje in The Keep.

In vergelijking met het boek doet zich dan bij mij vooral nog de vraag op waar al het extra materiaal van Mann’s oorspronkelijke cut precies over gegaan zou zijn - de film gaat wel met een soort zevenmijlslaarzen door het plot heen, maar het komt er wel zo’n beetje uit, en dat het niet erg uitleggerig is is eigenlijk gewoon een pluspunt. En ja, wat al gezegd, de ontknoping is niet best, maar daar zit dan ook een ander verhaal achter. Het boek viel me overigens nogal tegen, ik vond het maar weinig brengen in de diepte of breedte van het materiaal, zowel qua narratief als de karakters. Ik heb de overige 7! delen van de Adversary-serie nog maar laten liggen.

Hoe telt de film het dan op uiteindelijk, ergens tussen knullige mislukking en tijdloos meesterwerk, en met wat begrip voor de wordingsgeschiedenis en cultstatus erbij komt dat toch al snel op het laatste. Ergens in dezelfde richting als Zardoz, Alien 3, of Apocalypse Now mét de extra scenes. Niet voor iedereen, dat mag wel duidelijk zijn. En misschien ook niet echt goed - het is meer de enorme hoeveelheid backstory die aangeeft precies hoe goed The Keep had kúnnen zijn. En wellicht is het al wel bij voorbaat onmogelijk dat precies dat aspect ooit geevenaard gaat worden.

Hmm, ik durf echt niet te denken wat we daarvan verwachten moeten. Zo'n cast krijg je nooit meer bij elkaar, dat is het eerste wat me te binnen schiet. Ik kan niet eens op een enkele acteur komen die in de buurt komt van wie er in het origineel meedoet. Tangerine Dream bestaat nog wel, maar of ze nu nog zoiets uit hun mouw schudden zonder Froese, Franke of zelfs maar iemand die die periode heeft meegemaakt? En met alle respect, maar Nicotero zie ik bij de imdb alleen maar als grime staan.

Jaren geleden gezien...weet er niet veel van, vond hem traag , niet slecht dacht ik..Iedereen had het toen over die film weet ik nog. Wel erg goede muziek van Tangerine Dream. Ga kijken of ie op Bol.com 2e hands te koop is voor 5 eurie