A Passage to India (1984)

David Lean bewerkte de roman van E.M. Forster tot een mooie, cinematografisch geslaagde, film.
Een wat mysterieus verhaal met als achtergrond een sfeervol beeld van het India, begin 20ste eeuw, met vooral de nadruk op de toch eerder hautaine manier waarop grootmacht Groot-Brittanië zich in zijn kolonie doordrukte en op de reeds meer dan sluimerende weerstand tegen dit bewind en verzuchting naar eigen bestuur.
Meer dan één schitterende vertolking in deze film.

A Passage to India is een dramafilm uit 1984, geschreven en geregisseerd door David Lean. Het scenario is gebaseerd op de gelijknamige roman van E.M. Forster uit 1924. Dit was de laatste film uit de carrière van de legendarische regisseur David Lean (The Bridge on the River Kwai, Lawrence of Arabia, Doctor Zhivago), en het was 14 jaar geleden dat hij nog een film gemaakt had.

De film speelt zich af begin jaren ‘20 tijdens de opkomst van de Indische onafhankelijkheidsbeweging in Brits-Indië. De jonge Adela (Judy Davis) en mrs. Moore (Peggy Ashcroft) zeilen vanuit Engeland naar India, waar de zoon van mrs. Moore en de verloofde van Adela, de plaatselijke magistraat is in een klein stadje. Via de schoolopzichter (James Fox) ontmoeten de twee bezoeksters de excentrieke oude professor Godbole (Alec Guinness), en ze worden bevriend met dokter Ahmed (Victor Banerjee), een arme weduwnaar. Als mrs. Moore en Adela interesse tonen om het "echte" India te zien, biedt Aziz aan met hen een uitstapje te maken naar de afgelegen grotten van Marabar. Uiteraard gaat dat gigantisch mis, met alle gevolgen van dien.

Hoewel de film in 1984 uitkwam leek het wel of ik een film uit de jaren ’50 aan het bekijken was. Voor de prachtige, kleurrijke beelden van India zijn dan ook de originele technicolorcamera’s uit de mottenballen gehaald. Het ziet er dus allemaal ouderwets prachtig uit, en ook de soundtrack van oudgediende Maurice Jarre lijkt uit een ander tijdperk te komen. De meeste films uit 1984 die ik de laatste tijd zag hadden een lelijke synthesizersoundtrack of de wat minder goede popmuziek als muzikale omlijsting. Het was dan ook een hele verademing om weer eens een écht orkestrale soundtrack te horen.

De film legt de cultuurverschillen tussen de Engelsen en de Indiërs bloot. De Indiërs in de film worden stuk voor stuk afgeschilderd als niet al te snuggere armoedzaaiers, en dat had van mij eigenlijk niet gehoeven. Een groots project was het in ieder geval wel: ruim twee uur lang schitterende cinematografie, mooie sfeer, fraaie kostuums en exotische decors.

De acteerprestaties zijn eveneens prima, en ik moet toch echt de actrice Peggy Ashcroft even noemen. Zij speelt mrs. Moore, en zij was echt het charmantste, sympathiekste filmpersonage die ik ooit in een film zag. Hoewel ze toen al 77 jaar oud was zou ik bijna verliefd op haar worden. Ze kreeg indertijd de Oscar voor de beste vrouwelijke bijrol, meer dan terecht volgens mij, en ze was daarmee de oudste actrice die ooit deze prijs kreeg.

Al komt de film qua aanpak misschien wat gedateerd over, een aanrader is het zeker. 4*

Opgeklopte pathos, die het in niets haalt bij de mysterieuze sfeer, de complexiteit van de intermenselijke verhoudingen en de intensiteit van het grotere maatschappelijke kader, zoals die in het boek uiteen worden gezet. Alsof een driedimensionele studie in een 2D keurslijf wordt geduwd: helder en vakkundig verteld, maar dan zonder het vlees en bloed dat een mens tot mens maakt, zonder de onvatbare, tegenstrijdige, wispelturige karaktertrekken die de realiteit maakt tot wat ze is. Neem bijvoorbeeld Victor Banerjee, die als een hyperkinetische, labiele Dr. Aziz door het scherm holt. Om nog maar te zwijgen van Peggy Ashcroft: een staaltje vingerdik opleggen, zegt u? Enfin, bij het boek heb ik gehuiverd, meegeleefd, en vooral, ja, geloof het of niet: gelachen. Leg daar de film naast, en je hebt, euhm, tjah, een aftreksel?
2,5*

Met Judy Davis als een soort vrouwelijke Indiana Jones! Yeah-hah!