Birdman of Alcatraz (1962)

Eerlijk toegeven, ik zag een klein beetje op tegen deze film door de speelduur en het plot. Het resultaat is echter allerminst saai te noemen. Integendeel, ik vind dit een van de betere gevangenisdrama's en ik heb me ook geen seconde verveeld. Tijdens de film zat ik zelfs geboeid te kijken naar een lange scene waarin een vogeltje uit een eitje kruipt.

Terecht wordt dit op MM een film genoemd dat meer is dan een doorsnee gevangenisdrama. Het gaat niet over een ontsnappingspoging of een gevangene die zich gedurende de film verzet tegen het regime. Natuurlijk zijn er wel enkele momenten op te noemen, waarin Stroud en de directeur lijnrecht tegenover elkaar staan. Ik zie deze film vooral als een observatie van een gevangen personage die zich heeft neergelegd bij zijn lot en zijn tijd nuttig wil maken met het verzorgen van vogels. Dat Frankenheimer het enigzins heeft geromantiseerd neem ik dan maar voor lief, het blijft nog steeds een geweldige karakterstudie die voortreffelijk wordt neergezet door Lancaster. En ja, de bijrollen mogen er ook zijn inderdaad.

4*

Een film over een gevangene die van vogels houdt. Hoe boeiend kan dat zijn? Birdman of Alcatraz is de film over het leven van Robert Franklin Stroud, de man die de Birdman of Alcatraz werd genoemd. What's in a name, want Stroud hield zijn vogels bij in een andere gevangenis: Leavenworth Penitentiary. De feiten van de echt Stroud worden toch wel goed gevolgd. Het is ook enkel daar dat hij zich met vogels bezig houdt, niet meer bij de verhuis naar Alcatraz. Toen had hij denkelijk al de naam Birdman en gezien zijn latere verblijf in Alcatraz is de puzzel snel gelegd. Naar het einde zien we trouwens ook de slag van Alcatraz uit 1946. Die slag had werkelijk plaats, maar het is toch wel fictie dat het door Stroud is dat de slag een einde kende.

Het opmerkelijke aan de film is dat deze gemaakt is in 1962. Niet alleen leefde Robert Stroud nog, Alcatraz was nog altijd een gevangenis. Stroud zou sterven in 1963, het jaar dat de gevangenis zou sluiten. Een maand voor de release van Birdman of Alcatraz deed de legendarische ontsnapping uit Alcatraz zich voor. In de latere verfilming met Clint Eastwood speelt een acteur een bijrolletje van de Birdman. Weliswaar lang voor de escape zich zou voordoen.

De film staat vooral recht dankzij sterk acteerwerk. Burt Lancaster is geknipt voor deze rol en maakt een veel geloofwaardigere gevangene dan Tim Robbins in Shawshank Redemption. Ondanks z'n harde voorkomen, zeker in het begin van de film, was de reputatie van de echte Stroud dat van een echte killer en was hij absoluut geen doetje. Dat zal deels wel afgezwakt zijn in deze Hollywoodversie. Lancaster deed me in deze film vooral denken aan George Clooney. Thelma Ritter staat altijd sterk op de voorgrond als actrice, ondanks haar vele bijrollen (Rear Window, Boeing Boeing, All about Eve, The misfits, ...) en ook Telly Savalas laat hier zien dat hij meer is dan de badguy. Ik heb nooit Kojak gezien, maar ken hem wel van On her Majesty's Secret Service (Blofeld) en The Dirty Dozen. Het is niet onbegrijpelijk dat zowel Lancaster, Ritter als Savals een nominatie kregen voor hun acteerwerk bij de Academy Awards. Films als To kill a mockingbird, Lawrence of Arabia en The Longest Day zouden de film er van verhinderen om de nominaties ook daadwerkelijk in te zilveren.

Birdman of Alcatraz is best een sterke film geworden. Het begin is fantastisch en ben ik echt gefascineerd door de vertolking van Lancaster. Je ziet hoe de weerspannige Sproud niets te verliezen heeft en zich helemaal toelegt op vogels. Dan had ik toch even een moment waarop ik me afvroeg wat de film nog meer kon bieden buiten een man die van vogels houdt. Een moment dat me er ook van verhinderde om de hoogste score te geven. Na die korte twijfel wordt het toch interessant als ik me zelf vragen begon te stellen over de rechten van gevangenen, de sympathie die je zou voelen voor een moordenaar doordat hij van dieren houdt, terwijl hij amper respect heeft voor z'n bewakers. De man is dan wel oud geworden, het was nog altijd een moordenaar.

Mooie film in elk geval waar ik zeer van genoten heb. Eén van de grote tips die ik heb leren kennen via het topic van de Moviemeter top 1000. Benieuwd of er nog zo'n pareltjes tussen zitten.

Degelijk gevangenisdrama, gedragen door een prima Lancaster die ook overtuigend ouder wordt. Voor zover ontsnappen een thema is, zit dat vooral opgesloten in een mentaal aspect; het ontkomen aan het rigide gevangenissysteem. Stroud doet het via een musje. Met zo'n bijzonder achterliggend verhaal een dik belegde boterham, maar onderweg verliest het dan toch wat aan smaak. Dat Frankenheimer geen gebruik maakt van sentimentele toeters en bellen, valt absoluut te prijzen.

Hoe hij op bedekte en bedachte wijze toch zoiets probeert te bewerkstelligen, werkt wat minder. Van de koppige, vastberaden en harde Stroud waarmee de film opent, is op een gegeven moment niet zoveel meer over. De rauwe rand slijt al snel, stilaan verliest hij z'n ambiguïteit en zo komt het afsluitende deel in Alcatraz nauwelijks meer van de grond. Gesprekken met een gewonde gevangene en de directeur, komen dan ineens geforceerd over en de film laat een makke indruk achter.

Parel van vroeger.

Helemaal mee eens

Concorde Video will add to its Blu-ray catalog director John Frankenheimer's film Birdman of Alcatraz

Fraaie film, zeker even de moeite om die Stroud te googlen. Die schijnt in het echt meer inspiratie voor ene H. Lecter te zijn dan een vrindelijke vogelman. Doet niets aan deze zeer fraaie klassieker af.

Eureka wat een klasse

De grotendeels waargebeurde feiten worden getoond vanuit een subjectieve invalshoek. Als kijker word je gemanipuleerd om sympathie te voelen voor een meervoudige moordenaar. Z'n misdaden worden slechts kort behandeld; z'n slachtoffers worden als onsympathiek voorgesteld. Ondanks dit gebrek aan objectiviteit is het een boeiend portret van een tot levenslang veroordeelde. Er valt zeker wat voor te zeggen dat hij vervroegd vrij had moeten komen onder voorwaarden; anderzijds is het begrijpelijk dat iemand die een cipier doodslaat, geen gunstige evaluatie krijgt. Robert Stroud heeft een nuttige bijdrage geleverd aan de vogelgeneeskunde. Iemand kan tegelijk goede en slechte eigenschappen bezitten, en zachtaardiger worden naarmate de jaren verstrijken en het testosterongehalte afneemt.

Schaduwen van tralies benadrukken het gevoel van opgesloten zitten. Scheve camerahoeken geven z'n dronkenschap weer en de wanorde tijdens de rebellie. Vertederend is de scène waarin een mus een wagentje voorttrekt. Birdman of Leavenworth was een logischer titel geweest. Het eerste woord heeft een letterlijke en een figuurlijke betekenis. Vogels zijn symbool voor het verlangen naar vrijheid.

De acteurs halen het onderste uit de kan: Karl Malden als de wrokkige gevangenisdirecteur, Thelma Ritter in een van haar vele karakteristieke nevenrollen, Kojak met haar, en natuurlijk de Burtman die evolueert van heetgebakerde schoft tot zorgzame, wijze bejaarde. Dit alles wordt dramatisch ondersteund door de symfonische klanken van Elmer Bernstein. Hier en daar wordt een loopje genomen met de werkelijkheid, maar het is wel een aangrijpende levensschets geworden.

Mooie en gevoelige gevangenisfilm. Als je nog eens in de buurt bent van San Francisco, neem dan het toeristische uitstapje met de boot naar Alcatraz. Veel leuker dan je zou denken en behoorlijk identiek. Loop mee met de gidsen, die hebben sappige verhalen.