Gilda (1946)

woensdag in Cinerama.

Nope, dit werkte dan weer niet voor mij. Rita Hayworth is een mooie vrouw en de cameraman heeft dat door en rond dat gegeven wordt dan een onsamenhangende film geweven. Misschien genoeg voor sommigen, maar ik had het na een tijdje wel gezien. Hayworth is geen slechte actrice, maar echt geweldig is ze ook niet. De zaken die me wel wat interessant leken, zoals de casino-scènes, het plotje met de Duitsers of de lokale detective die geregeld opduikt, werden elke keer opnieuw aan de kant geschoven voor Gilda. Uiteraard komt ze altijd terug, ze is de centrale figuur die haar naam aan de film geeft, maar haar scènes boeiden me niet, het personage zelf heeft weinig in de aanbieding. Ford en Macready hadden meer inhoud.

Daarnaast vond ik de relatie tussen Ford en Haywordt gewoon irritant. Ze haten elkaar, maar we mogen niet weten waarom, maar dan is 't weer de grote liefde om onduidelijke redenen, maar dan is 't weer aversie en dan en dan en dan en dat wordt allemaal steeds halfslachtig uitgelegd. Om dan in de allerlaatste minuut plots een bad guy te laten opduiken die staat te roepen van "Hey, ik ben hier ook nog, ik doe ook nog mee in de film en nu ga ik.... oh nee, ik ben dood. Never mind,
doe maar verder waarmee je bezig was voor ik zo brutaal onderbrak". Nogal idioot einde.

Schitterende film noir. Veel fataler dan Rita Hayworth werd de femme fatale in de jaren veertig niet gemaakt. Vooral het eerste uur van de film is het genieten van het steekspel tussen Hayworth en Glenn Ford. Die laatste mag zijn stem lenen aan the voice-over die het drama becommentarieert. Terug naar Rita Hayworth. Ze ziet er - zeker in artistiek belicht zwartwit - bepaald goddelijk uit, wat meegenomen is voor een femme fatale, en als ze haar mond opent, is het ook niet mis. Het is te zeggen dat haar twee zangnummers ingezongen zijn door Anita Ellis, maar het komt heel natuurlijk over. Ellis heeft dan toch haar stem geleend van wat voor mij het hoogtepunt van de film is: de uiterst sensuele performance van Hayworth van ‘Put The Blame on Mame’ voor het casino publiek, waarbij ze haar handschoenen uitspeelt alsof het om iets anders gaat. Ja, nogmaals een bewijs dat de censuur in die tijd de sensuele creativiteit van de filmmakers naar grote hoogtes kon stuwen. Die censuur hebben we achter ons gelaten, wat behalve een positieve kant dan ook een keerzijde heeft (al wil ik niet de pleitbezorger zijn van censuur ).

Alles wat ik verwacht van een film noir is hier aanwezig. Een strak scenario met een flinke streep misdaad, dubbelzinnige figuren waar een psychiater de handen vol mee zou hebben, enkele sensuele momenten, prachtige belichting (Rudolph Maté) en prima regie, en vooral ook gewiekste dialogen.

De meest sensuele film van de jaren ’40. In de eerste plaats door Rita Hayworth maar vakkundig geholpen door de costuum design (wat een klasse jurken !) en coiffure (haar kapsel valt altijd net goed - trouwens, Baz Luhrmann bekent in een extra op mijn Blu ray dat hij dit heeft gekopieerd voor Moulin Rouge). De film bezit daardoor iconische scenes (introductie van Hayworth natuurlijk maar er is ook een shot van achter een sofa waar je slechts het achterhoofd van Hayworth ziet met haar been lang omhoog uitgestrekt. De fotografie is expliciet verteller van goed (belicht) en kwaad (duister), driehoeksverhouding is in pure film noir belichting, exploratie van de duistere kanten van de mens zoals haat, jaloezie, afgunst en manipulatie. Er zitten magnifieke trackin shots in zoals door de ruimte van het casino tijdens oudejaar bv door de camera man Rudolf Maté (die later ook regisseur werd van interessante films als Second chance en DOA.). De dialogen spuwen seksuele dubbelzinnigheden bij de vleet maar het plot zelf is rommelig en oppervlakkig uitgewerkt maar zoals het iemand op de docu treffend verwoordt : de subtekst is het echte plot. Het was dus de bedoeling om het publiek te laten zien wat lust en verleiding met een mens doet. En de Hays code ? Die zag het niet of wilde het niet geloven dat zoiets de bedoeling was. Een menage à trois waarin haat en liefde zeer dicht bij elkaar liggen. In het derde act (bij de verdwijning van Macready) wordt de amour fou tussen Ford en Hayworth een beetje gerekt waardoor het ritme uit de film gaat. Een plezier om te kijken naar die brok vakkennis en staaltjes van weergaloze cinema maar door het laatste deel net niet bij de beste jaren '40 films.

Het duurde even voor ik echt mee ging in de film. Heel bijzonder is het niet en sommige plotlijnen worden wat slordig uitgewerkt. Maar gaandeweg was het best wel een leuke film. Zeker als de mooie Rita Hayworth in beeld komt en de kijker niet meer lost. Eigenlijk knap hoe ze van dit eenvoudige verhaaltje toch iets moois weet te maken en haar personage boeiend maakt. Hayworth was niet alleen een mooie actrice, maar ook een geweldig danser. In Gilda is de dans niet zo bijzonder qua choreografie, maar het voelt al wel echt aan. Naturel en sensueel, zonder dat het als een act overkomt. Evengoed als ze met de gitaar een liedje zingt. Veel tijdsgenoten maken van zo'n muzikale scène een georkestreerde act die weliswaar knap kunnen zijn, maar het je gelooft niet dat het personage dan spontaan zin heeft om te zingen of te dansen.

Gilda is een feelgoodnoir die beter is dan verwacht en nadien toch wat blijft hangen. Leuk om te zien.

Ik heb er wat moeite mee om van Gilda een meesterwerk te maken. Het plot was bepaald mager en vooral een excuus voor de Johnny en Gilda-show waarin haat en liefde elkaar afwisselen gekruid door sterke dialogen.

Hayworth gaat zeker in de jaren '40 volop langs de randen van de Hays-code en is zo uitdagend en sensueel als nog net mocht en ook Ford had nog een aardige carrière met het spelen van vergelijkbare types wat Gilda was een iconisch succes. Hayworth mag ook haar specialiteit, dansen, laten zien. Het zijn die twee en hun onderlinge dialogen die film dragen en eigenlijk niets anders. Het laatste half uur raakt de film wat energie kwijt. Maar de kanten van de film die goed zijn zijn ook erg goed.

Rita Hayworth is een charmante verschijning, maar qua acteerwerk vind ik haar hier dan weer niet zo bijzonder. Het verhaal begint goed, maar gaandeweg wordt het eigenlijk steeds minder. De ontknoping voelt erg gehaast aan en is ook niet erg geloofwaardig. Veel plotlijntjes blijven er uiteindelijk maar een beetje bij hangen. Sfeertechnisch gezien zeker in orde, maar qua plot uiteindelijk nogal mager. Wel aardig om eens te hebben gezien.

Ik ben ook niet 100% overtuigd van Gilda. Het begon goed met Farrell die wordt betrapt als oplichter, maar bij een casinobaas toch aan de slag kan. Daar ontmoet hij Gilda, een oude liefde waarmee hij zo min mogelijk nog mee te maken wil hebben. Al heeft hij daar eigenlijk weinig over te zeggen.

Glenn Ford en Rita Hayworth doen het goed samen. De haat en de liefde spat er vanaf. Elk woord en elke omgang die ze met elkaar hebben, heeft wel een dubbele betekenis. De chemie tussen beiden is sterk en draagt de film. De rest van de plots doen er eigenlijk niet meer toe en raken ondergesneeuwd.

Inhoudelijk dus niet geweldig, maar wel best sfeervol en prima in beeld gebracht. Met dank dus aan Ria Hayworth en Glenn Ford.