The Small Back Room (1949)

Criterion's restored DVD transfer in aug.'08!

Na een reeks luisterrijke producties in kleur, waaronder The Life and Death of Colonel Blimp (1943) en Black Narcissus (1947) gooide het geroemde filmmakende tweetal Michael Powell en Emeric Pressburger in 1949 het roer weer om met een kleine, ingetogen zwartwitfilm.

In The Small Back Room, naar het gelijknamige boek van Nigel Balchin, volgen we de lijdzame doch trotse Sammy Rice, die werkzaam is in een van de donkere achterkamertjes van de Britse wapenontwikkeling tijdens de Tweede Wereldoorlog. Al jaren kampend met de onafgebroken pijn die zijn kunstvoet veroorzaakt –de “dope” helpt niet– is Sammy nooit ver verwijderd van de drank. Gelukkig vindt hij steun en liefde bij de zorgzame Susan, secretaresse van zijn baas. Dan wordt Sammy gevraagd om zijn licht te werpen op een nieuw soort ‘slimme’ bom die de Duitsers op het Britse platteland werpen…

Een wat omstreden expressionistische scène daargelaten is dit een sobere, vrijwel muziekloze film die de tand des tijds bijzonder goed heeft doorstaan. Dit is in hoge mate te danken aan de natuurlijke en innige verhouding tussen Sammy en Susan, zoals gespeeld door David Farrar en Kathleen Byron, die beiden al eerder in geheel andere hoedanigheid waren te bewonderen in Black Narcissus. Het kost de minste moeite te geloven dat deze twee elkaar lief hebben en niet zonder elkaar kunnen. Beiden spelen sterk, en zoals Byron met haar zachtaardigheid en zeldzame schoonheid hier rust en warmte uitstraalt is van niet te onderschatten waarde. Powell zou zich later afvragen of Farrar wel aan Byron gewaagd was, maar welke acteur was dat wel?

Hoewel een kleinere oefening heeft The Small Back Room technisch gezien ook verrassend veel in huis. Slim camerawerk onder leiding van Christopher Challis zorgt voor meerdere vernuftige en doeltreffende ogenblikken, en het geheel schrijdt vlot voort, tot een spannende ontknoping waar The Hurt Locker (2008) een voorbeeld aan zou kunnen hebben genomen. Zoals we van Powell en Pressburger gewend zijn schakelt de film bovendien fraai tussen snedig en ernstig.

Let ook op de uitstekende bijrollen van onder andere Jack Hawkins als het gladde kantoorhoofd R.B. Waring, Michael Gough als bomontmantelende Captain Stuart en Anthony Bushell als Colonel Strang. Opmerkelijk is overigens dat zowel Farrar als Byron na deze film weinig hoogtepunten in hun loopbaan hebben gehad. Farrar hield de filmwereld dertien jaar later helemaal voor gezien, terwijl Byron geleidelijk tot mindere rollen en producties werd veroordeeld. Beiden zijn zoals gezegd vooral om het veelgeprezen Black Narcissus bekend, maar hier schitteren ze niet minder.

The Small Back Room is wellicht niet voor iedereen. De film vergt een zekere geduldige belangstelling voor de personages en de omstandigheden, maar als klein, menselijk drama zonder poespas misstaat deze in het geheel niet tussen de bekendere werken van Powell en Pressburger. Het is zeker niet verwonderlijk dat het gezaghebbende Criterion enkele jaren geleden besloot deze film te restaureren en met de nodige extra’s opnieuw uit te brengen.

Mubi zet me wel aan tot het bekijken van films van regisseurs die ik te lang links had laten liggen. In dit geval Powell & Pressburger. Erg representatief is dit vrij ingetogen oorlogsdrama bepaald niet voor zover ik weet.

De film zich af ergens in de eerste helft van de Tweede wereldoorlog. En geeft bepaald geen positief beeld van de oorlogsmachinerie. Ze lijken maar wat aan te rommelen en gekker (en ongeloofwaardiger) het blijft allemaal nogal ingetogen, in de zin van dat er haast niks merkbaar lijkt van de spanning van de oorlog. Alsof het leven zonder al teveel extra druk doorkabbelt haast. Misschien is dat juist wel weer hoe de Britten zichzelf het liefst zagen, maar ik geloof er bar weinig van dat dat zo was eigenlijk. Het is wat mij betreft nogal een handicap aan deze film, waarvan een aantal losse scenes een stuk beter zijn dat het geheel.

Een bijna sarcastische en qua humor erg Britse scene is er wanneer de minister op de afdeling van Rice komt kijken en geen flauw benul heeft van wat daar eigenlijk gebeurd. Dan is er een fraaie expressionistische scene waarin het alcolholisme van Rice verbeeld wordt. Een aparte stijlbreuk midden in de film., want hoewel de film niet zo naturel is als weleens beweerd wordt (her en der oogt het als een film noiir) is deze scene echt veel uitzinniger dan de rest van de film bij elkaar. En tenslotte de behoorlijk spannende scene waarin Rice de bom demonteert .

Ook voor mij was MUBI de aanzet tot het kijken van deze film; een paar weken terug heb ik ook The Tales of Hoffmann van hen proberen te bekijken, maar dat bleek een gruwel, voornamelijk vanwege een persoonlijke aversie van opera waardoor ik er echt niet doorheen kwam. Ik sta sowieso wel te kijken van de variatie van Powell en Pressburger; The Tales of Hoffmann kon ik weliswaar niets mee maar zag er wel erg fraai uit, en mijn eerdere films van Powell en Pressburger bevielen redelijk tot goed terwijl de films niet bijzonder op elkaar leken. En dan tel ik nog niet eens het kleine meesterwerkje Peeping Tom mee, waarmee Powell zijn carriere per ongeluk mee om zeep hielp.

Maar goed, The Small Back Room dus. The Archers zijn weer even teruggeschakeld naar zwart-wit voor deze vrij ingetogen, noir-achtige oorlogsfilm, waarbij we Britse wetenschappers aan het werk zien die een soort van booby-trap van Duitse makelijk proberen te ontmantelen. Met een setting in de Blitz, waar op typisch Britse understated wijze (tenminste, zo zien ze het zelf wel graag) mee omgegaan wordt; en met persoonlijke twijfels, waar Sammy Rice ook worstelt met persoonlijke problemen, drankzucht, en zich daardoor soms afzet tegen de vrouw van wie hij houdt (en die van hem houdt). Solide werk, waar ik me niet bij verveeld heb en waar er zowaar enige spanning komt bij de ontmantelingsscene. Maar een beetje traag en erg binnen de lijntjes was het wel.

Matige film over een explosieven-expert met een drankprobleem tijdens de tweede wereldoorlog. Zeker geen standaard oorlogsfilm, want het draait hier voornamelijk om de psyche van het hoofdpersonage. En helaas wist me die niet echt te boeien. Een behoorlijke ommezwaai voor regisseursduo Powell en Pressburger vergeleken met hun paar films hiervoor.

Goede, sfeervolle en fraai geschoten film in noir stijl die wat traag op gang komt, maar het tweede deel, met o.a een fraaie hallucinatie scene en de spannende ontknoping maken veel goed.