Saltburn (2023)

De enigmatische Oxfordstudent Oliver Quick [Barry Keoghan] raakt onder de indruk van Felix Catton [Jacob Elordi], die alles lijkt te hebben dat hij niet heeft. De twee raken bevriend en Oliver wordt uitgenodigd op het landgoed Saltburn, waar hij de leden van een disfunctionele familie op sluwe wijze tegen elkaar uit probeert te spelen om te krijgen wat hij wil. Fascinerende, soms bizarre zwarte komedie met een briljante, beheerste rol van Keoghan die zijn personage hult in lagen van mysterie. Een van de meest besproken films van het jaar, maar om onbegrijpelijke redenen over het hoofd gezien door The Academy. Rosamund Pike en Richard E. Grant zijn fantastisch als de ouders die zich volledig afsluiten van de realiteit.

Geweldig boek! Maar dan zou het wel een satire zijn op dat soort verhalen.

Na meer dan duizend films zou je denken dat ik wel wat gewend ben, maar dit was toch een van de vreemdere films die ik ooit heb gezien. Telkens als ik een beetje een idee had waar ik naar zat te kijken ging het weer een heel andere toon of richting op. En hoewel ik op zich niet heel snel geschokt ben vond ik die badslurp-scène en die scène met dat graf, eh… tja. Die Emerald Fennell toch (ik was grote fan van haar vorige film Promising Young Woman).

Ik had tijdens het kijken vaak ook niet echt een idee of ik het nou leuk vond of niet. De dood van Felix is best een heftig moment, maar vervolgens als ze binnen gaan zitten lunchen en er komt een grap van ‘de politie raakt verdwaald in het doolhof’ dan denk je, moet ik lachen? Wat is dit voor film?

Wat al die ‘perverse’ seksdingen in het geheel doen (bijvoorbeeld dat met het menstruatiebloed) dat kan ik niet heel goed plaatsen, net als wat Oliver nu precies echt voelt voor Felix, wie hij is en waarom. Zoals de Volkskrant ook zegt:

Saltburn is een bij vlagen absurdistische, zwart-komische thriller met de nodige twists, maar komt niet helemaal uit de verf.
Er zitten zeker een paar geslaagde scènes en grappen in, het acteerwerk is prima en mooi geschoten, maar het slaat de plank vaak ook mis.
Het grootste manco is toch de interne logica van de film. Het lijkt soms geschreven puur om de kijker op een dwaalspoor te brengen en daarna met een twist te verrassen, terwijl dat niet strookt met het karakter van de personages.

Het is vrij lastig om een duidelijk beeld te krijgen van wie Oliver nu precies is. Hij laat verschillende gezichten zien en dat had op zich heel verrassend uit kunnen pakken, maar het voelt soms gekunsteld aan.
Het lijkt wel alsof Fennell zich voornam om een heel slim thrillerplot wilde schrijven, maar het ontbreekt gewoon aan logica en diepere lagen.

Zo zit geen er helemaal geen duidelijke lijn in Olivers plan; de ene keer is hij awkward en schuchter (vooral in het begin), de andere keer lijkt hij weer een soort master-manipulator die als een ware sociopaat de gezinsleden één voor één bespeelt. Het ene moment heeft ie een 'waar ben ik nu weer in beland'-houding, het andere moment doet hij cocky en flirterig met moeder en dochter. Wie is hij nu echt, en wat is zijn doel? Wat wil Felix eigenlijk van hem? Waarom is Oliver zo geobsedeerd door Felix? In hoeverre was alles onderdeel van zijn masterplan om Saltburn te krijgen? Als alles gepland is, waarom is er dan zoveel aan het toeval overgelaten? Hoe had hij kunnen weten dat hij ooit uitgenodigd zou worden door Felix? Veel vragen dus, maar weinig bevredigende antwoorden.

Over bevredigend gesproken: de (homo-)erotische ondertonen tussen de personages vond ik er ook met de haren bijgesleept. Het voelde een beetje alsof Fennell gewoon verschillende perverse fantasieën in haar verhaal wilde verwerken, geen rekening houdend met of het een doel dient of zelfs maar past bij de personages.Het toekijken als Felix masturbeert, het opslurpen van zijn badwater, menstruatievingeren, Oliver die Farleigh aftrekt om dominantie te showen, masturberen op Felix' graf...Terwijl nergens uit blijkt dat Oliver een fetisj heeft of een seksuele stoornis. Het viel me dan wel weer mee dat ie op het eind niet aan necrofilie deed.

Maar goed, was het een vreselijke kijkervaring, nee. Het heeft heus wel een aantal leuke dingen maar het is gewoon niet heel geslaagd in zijn opzet.

3*

Uitstekende toevoeging aan de interessante loopbaan van regisseuse Emerald Fennell, die de moeilijke taak om haar debuut te overtreffen overtuigend trotseert. Saltburn profiteert van uitzonderlijk sterke acteerprestaties, waarbij geen enkel lid onderdoet aan de ander. Uiteraard is het de unieke rol van Barry Keoghan die de show steelt, maar dat neemt niet weg dat alle namen er samen voor zorgen dat de film een geslaagde combinatie vormt tussen romantiek, komedie en thriller. Het geheel oogt verder erg verzorgd op het visuele vlak en pakt uit met meerdere, zeer gedetailleerde achtergronddecors. De locatiekeuze is fenomenaal en ademt een eigenzinnige sfeer uit, die vervolgens door de betrokken regie van Fennell alleen maar wordt versterkt. Hoe langer je gaat nadenken over bepaalde wendingen, hoe minder logisch het allemaal uitpakt, maar ik kon alle insteken prima waarderen. Jammerlijk is dat de makers geregeld te nadrukkelijk op zoek gaan naar weirdness die het geheel niet altijd ten goede komen, maar ik heb vrijwel de volledige speelduur van 131 minuten met open ogen afgekeken.

Wat aanvankelijk een film lijkt over een jonge man die zichzelf en zijn seksualiteit ontdekt (de film begint al met de hoofdpersoon die stelt dat hij niet verliefd was op Felix) focust al vrij snel op klassenverschillen en het vermengen van de jeugd/studentencultuur met het aristocratische landhuis van Felix' familie (de lakkei staat ook stijfjes maar met een glimlach op het feest dat de jongeren geven). Na een uur 'ontspoort' de film in seks, leugens en geweld. Het eind werd lekker ongemakkelijk absurd maar de geweldsexplosie waar ik op hoopte (à la Midsommar) bleef uit.
Mooie cinematografie met een laagje mythologie.

Merkwaardige film, in de positieve zin van het woord. Saltburn laat zich denk ik het beste omschrijven als een wispelturige The Talented Mr. Ripley waarbij absurditeit de boventoon voert. Er zitten dan ook wat lugubere scenes in die de wenkbrauwen behoorlijk doen fronzen. Op dit soort momenten is de sublieme Barry Keoghan op zijn best. Saltburn is een beetje vreemd, maar wel lekker.

3,5 * Ongemakkelijke satire

Goed.

Zeer geslaagde zwartkomische thriller. Voor mij nogal beïnvloed door The Talented Ripley maar dan eigentijds. En meer schokkend. Ook behoorlijk ordinair en vulgair, al kan ik daar zelf wel tegen. Het zorgt voor een raar sfeertje, maar ik ben niet echt verrast door de uitkomst. Barry Keoghan begint daarvoor te vaak de rare snuiter te spelen, al kan die er natuurlijk ook niet aan doen dat hij het hoofd heeft dat hij heeft. Op z'n acteerwerk valt immers weinig aan te merken.

Ook de rest van de cast is prima. Toffe, uiteenlopende personages ook die ze neerzetten. Kleurrijk wereldje, dat Saltburn. Zeer aan te raden voor 'n keer, maar ik had stiekem op net iets meer gehoopt. Al weet ik nu wel tenminste waarom 'Murder on the dancefloor' na 20 jaar weer een hitje was.

3,5