L'Insulte (2017)

Hoewel niet zó sterk als A Separation deed deze film me daar wel aan denken. Energiek, intelligent geschreven juridisch drama met een rijke betekenis.

Vanaf 15 februari 2018 in de bioscoop (Cinéart)

Voor Yasser bevindt het verleden zich ergens tussen pijn en herinnering, maar ook voor Tony is de oorlog nooit gestopt. Hij komt terug in vluchtige flashbacks, gebeurtenissen en gedachten in de vorm van littekens. Eén uitspraak van tijdens de rechtszaak blijft maar nagalmen: niemand heeft het alleenrecht op pijn en lijden.

Regisseur Ziad Doueiri (The Attack) maakt via dit impliciete statement zijn enige én juiste grote keuze. Het perspectief van de kijker op Tony en Yasser is min of meer gelijk, en dat is een absolute voorwaarde voor het integere en authentieke karakter dat het scenario nu meedraagt. Op een aantal specifieke momenten is de toon van de film hoopvoller dan de realiteit toelaat, maar is film dan niet het medium bij uitstek waarin zo’n stellingname geaccepteerd of zelfs gewenst mag worden?

uitgebreide recensie

Yasser [Kamel El Basha], de Palestijnse ploegleider die verantwoordelijk is voor de renovatie van een wijk in een Christelijk district in Beiroet, beledigt buurtbewoner Toni [Adel Karam] nadat die de reparatie van een gootsteen heeft vernield. Yassers leidinggevende [Talal Jurdi] doet er alles aan om het conflict in den minne te schikken, maar allerlei onderliggende emoties zorgen ervoor dat het conflict uit hand loopt en de zaak voor het gerecht komt, waar een persoonlijk conflict ontaardt in een politieke woordenstrijd tussen Palestijnen en Christenen.
"The Insult" begint, geholpen door de uitstekende vertolkingen van beide hoofdrolspelers, als een scherpe satire waarin een persoonlijk conflict een metafoor is voor de ogenschijnlijk oneindige spanningen tussen de etnische groepen waar zij deel van uitmaken. Camille Salameh maakt ook indruk als Toni's advocaat, maar het scenario vervalt, snel nadat de rechtszaak is begonnen, in gepreek en een moraliserende geschiedenisles. Natuurlijk is kennis van de geschiedenis van de regio belangrijk om het centrale conflict te begrijpen, maar het verstoort de dramatische opbouw.

De film valt wat mij betreft uit twee delen uiteen.

Het eerste deel is de escalatie van een simpel misverstandje tussen een christen en Palestijn tot bijkans een (nieuwe) burgeroorlog in Libanon en dit deel is nog slechter dan ik al vreesde: er wordt duidelijk naar het doel (totale escalatie) toegewerkt zodat elke stap ernaar toe gekunsteld en ongeloofwaardig is. Na het eerste uur wilde ik daarom al de bioscoop uitlopen omdat de film tot dusverre het slechtste was wat ik jaren heb gezien.

Het tweede deel is politiek – het bevat veel geschiedenis van de burgeroorlog in Libanon – en is veel beter. Dat deel bevredigde me wel, temeer omdat er niet voor één partij wordt gekozen maar precies op begrip en daarmee verzoening tussen de strijdende partijen wordt gekoerst (en dat wordt mooi persoonlijk gemaakt doordat de christen en Palestijn zich met elkaar verzoenen nadat ze het land in een nieuwe nationale crisis hebben gestort).

Het is tricky om een vergelijking met de huidige Nederlandse politiek te maken maar veel elementen zijn zeer herkenbaar, nu ook hier tribalisme en polarisatie c.q. escalatie tussen christenen en moslims of autochtonen en allochtonen op de loer liggen. Zelfs de alliantie tussen linkse en islamitische groepen in de toenemende strijd krijgt ook in Nederland steeds concretere vormen. De wijze les die ook wij van deze film kunnen leren is dat de huidige polarisatie een verkeerde weg is: niet de ene groep is slachtoffer (‘Marokkanen worden gediscrimineerd!’) of de andere groep is slachtoffer (‘moslims komen hier en beroven, verkrachten en terroriseren ons’), maar we zijn allemaal slachtoffer (“Niemand heeft het alleenrecht op lijden”) en alleen door elkaars pijn te begrijpen in plaats van elkaar als onmenselijke vijand te zien kan er vrede en geluk ontstaan.

Na een belabberd slechte eerste deel maken het tweede deel en de wijze les veel goed.

Behoorlijk goed, tussen 3,5-4,0* maar er had meer ingezeten als er minder rechtbankdrama en meer aandacht was geweest voor de persoonlijke geschiedenissen van Yasser en Tony (tegen de achtergrond van de geschiedenis van Libanon).

Ook vond ik het de scene waarin Tony Yasser hielp toen zijn auto niet wilde starten een beetje vreemd aangezien de 2 mannen toen (zeker) nog als vijanden tegenover elkaar stonden (in de rechtzaak iig).

3,7* (7,5)

Wat Koekebakker zegt bovenaan, had ik ook. Ik moest ook aan Asghar Farhadi denken, maar zo sterk als zijn films, vond ik Ziad Doueiri's L'insulte bij lange na niet. Er wordt goed gespeeld en de goede bedoelingen zijn overduidelijk, maar er wringt voor mij iets. Wat een beladen conflict had kunnen zijn dat op gedegen wijze uitgediept had kunnen worden, eindigt toch met de karakters als exponent van hun achtergrond: Als een soort van vertegenwoordigers van 2 zijden van een conflict. De rechtbankscènes en dialogen versterken dit alleen maar. Op een gegeven moment kreeg ik toch wat moeite mee te gaan in de wijze waarop alles escaleerde. niet omdat ik het onmogelijk acht dat een rel zo klein begint, maar meer omdat ik zo mijn twijfels heb bij de noodzaak ervan. Heeft de film dat echt nodig, dat het tot en met de president doorloopt? De film komt daarnaast soms net iets te ostentatief met een portie sentiment op de proppen, waar dat ook aan de kijker over gelaten had kunnen worden.

Ik miste de kleinschaligheid van Jodaeiye Nader az Simin (2011) een beetje, tijdens het kijken. Ik was graag meegegaan in het enthousiasme van Tbouwh, maar dat gaat hier helaas toch niet helemaal, al valt er genoeg te genieten. Naast de mooie rollen viel ook mij de score positief op, het geheel is fijn gefilmd, en ik was toch een beetje gecharmeerd van Rita Hayek in de rol van Shirine.

3,3*

... of hoe een als belediging ervaren opmerking kan uitgroeien tot een nationaal conflict.
Rechtbankdrama met een politieke achtergrond. Het echte thema van deze film zijn de etnische tegenstellingen in het broeinest Libanon.
Een enerverende film waarin de spanningen en emoties regelmatig hoog oplopen. Het scenario zit knap in elkaar en ook het acteer- en camerawerk zijn prima verzorgd. De film heeft mij aangenaam verrast en ik sluit niet uit dat mijn waardering na een herziening nog hoger zal uitvallen.

Toch wel een klein meesterwerkje. Geen who is wrong or who is right. Dit verhaal draait heel ergens anders om.

Persoonlijk vond ik het wel wat opgeblazen, maar ik raad de kijker wel aan om meer achtergrond informatie in te winnen voordat ze aan deze film beginnen. Ik bedoel de verstandshouding tussen Libanezen en Palestijnen. Over het heden en verleden.

*4+

Ziad Doueiri, ooit cameraman bij Quinten Tarantino, zet hier een mooie en sterke film neer.
Het is een film over Hoop. Hoop opdat verschillende cultuurgemeenschappen, naast elkaar levend, binnen de grenzen van eenzelfde land, zich in dat land thuis voelen en niet bedreigd, en dat de haat om wonden en littekens uit het verleden, de samenleving niet meer beheerst en het gedrag van het individu bepaalt in welke omstandigheid ooit.
Veelbetekend zijn de eindpleidooien op het proces, waarbij vooral deze van de advocaat van Toni indruk maakt. Schitterende vertolking van Camille Salameh.
Film die de volle aandacht vereist en ook verdient, want het probleem geldt niet alleen voor de hier geschetste toestanden.
Sterk opgebouwd en vertolkt, met zinderende emoties, maar toch even wat opgeschroefd daar waar een persoonlijk onderhoud bij de president er aan te pas komt en ook de scène met de autopech was toch wel even uit de contekst van het gebeuren gelicht.
Nietemin, aanrader.

Zeker een aanrader. Wie van intelligente cinema houdt moet dit zeker een kans geven. Een Palestijn en een Maronitische christen in Libanon raken in een schijnbaar onbeduidende burgerlijke twist verwikkeld dat snel escaleert en stilaan een ingewikkelde juridische zaak wordt waarin politieke gevoeligheden boven water komen.

De littekens die vele oorlogen in de voorbije decennia hebben nagelaten op de verschillende bevolkingsgroepen maken het samenleven niet makkelijk maar het is een tijd om de bladzijde definitief om te slaan, hoe moeilijk het ook is. Wat volgt is een gemediatiseerde en gepolitiseerde rechtszaak maar dat voor mij verrassend goed eindigde want het heeft beide mensen tot inzichten gebracht waardoor ze beiden betere personen zijn geworden . Het acteerwerk spat van het scherm, vooral van de twee advocaten. Zoals Movsin zegt gaat het over hoop op een betere toekomst maar ook over het leren begrip opbrengen voor het lijden van anderen, zelfs als waren het ooit vijanden. Of zoals de advocaat het verwoordt: niemand heeft het alleenrecht op lijden. Knappe film die de vinger op de wonde weet te leggen. De 4,5* zijn makkelijk gegeven.

Een vrij sterke film, wat mij betreft. Het had niet gelijk mijn interesse te pakken, maar hoe langer ik keek, hoe meer ik erin kwam en hoe beter ik het vond. Goed geacteerd en uitgewerkt. 3,5*

L’Insulte is een ijzersterk drama uit het Midden-Oosten dat me sterk deed denken aan het andere sterke Jodaeiye Nader az Simin - A Separation (2011) uit Iran. Ook in deze film draait een burgerlijk dispuut uit tot een uit de hand lopende rechtzaak waarbij geen enkele partij nog iets te winnen heeft. Er zijn alleen maar erliezers te bespeuren en het is aartsmoeilijk om de juridische sneltrein tegen te houden, zelfs als men dat zou willen.

Wat ik als een extra troef ervoer is dat er extra aandacht werd besteed aan etnische verscheidenheid in Beiroet, Libanon. Christenen, Palestijnse (gevluchte) moslims en andere groepen proberen samen te leven, maar het verwoestende verleden van oorlog en massaslachtingen zorgt ervoor dat er niet zo snel vergeten kan worden, laat staan vergeven. Deze onderdrukte haat is latent aanwezig in de maatschappij en barst later helemaal los als ook de politiek er zich mee bemoeit.

De hoofdpersonages doen het erg goed en komen geloofwaardig over. En ook beide advocaten waren sterk op dreef. Op het eerste zicht is het duidelijk op wiens sympathie de ene kan rekenen, maar je voelt aan je natte teen dat de film wellicht wel een plotwending of verklaring ging geven over het gedrag van de andere partij. De vertelstructuur is bijgevolg knap en komt het verhaal helemaal ten goede. De confrontatie waarbij Yasser zich na provocatie op het einde laat slaan door Toni creëerde een sterk moreel inzicht. Een film om zeker even bij stil te staan!

Als je een politieke film maakt, dan is de lijn tussen schreeuwerig pamflet en artistiek product nog dunner dan bij een sociale film. Dat gaat dus al snel mis, zo ook bij L'insulte. Het basisidee is eigenlijk behoorlijk goed, maar de uitwerking een stuk minder. Alles komt erg scriptmatig over; de dialogen, de personages en hoe ze zich ontwikkelen, het ietwat ongeloofwaardige plot. Wat niet meehelpt is dat het alfa-aap gedrag van Toni er zover over is dat je al heel moeilijk kan meeleven. En dan mixt Doueiri er ook nog even doorheen dat de advocaten familie zijn van elkaar; een totaal onnodige verwikkeling die alleen maar extra op het sentiment poogt te mikken. De film werkt daarin soms best wel overigens, dat heb ik vaker, maar op de keper beschouwt is het te goedkoop. Momenten die niet in dienst staan van het strak neergezette geheel zijn er eigenlijk helemaal niet. L'insulte is daarmee een film in de categorie "van dik hout zaagt men planken".

Een klein incident tussen een Libanese christen en een Palestijnse immigrant escaleert tot een nationale crisis. De onderliggende conflicten tussen bevolkingsgroepen, de littekens van het oorlogsverleden en de recentere slachtpartijen komen aan de oppervlakte. Historische incidenten als Zwarte September (1970) en het Bloedbad van Damour (1976) worden aangehaald. Opruiende toespraken en gezwaai met de libanonceder

Je kunt je afvragen op welke uitspraak de titel slaat. Yasser scheldt Toni uit voor stomme lul, maar Toni beledigt vervolgens Yassers hele volk door te roepen dat Sharon hen uit had moeten roeien. Er zijn een paar rare wendingen, zoals het onderhoud met de president, maar er worden belangrijke vragen gesteld over problemen die al decennialang aanslepen, met een voorzichtige poging tot toenadering en begrip in beide richtingen.