Ningen Jôhatsu (1967)

Naar het schijnt eerste mockumentary.

Komt dit jaar uit op DVD via Masters of Cinema!

Masters of Cinema Series # 113

Link

geen mockumentary, want de film basseert zich wel degelijk op een echte verdwijning, maar uiteindelijk gaat het wel over grenzen tussen fictie en documentaire. Imamura werkt echter wel heel gevoelsmatig (we zien wel waar het schip strandt), dus vorm en inhoud zijn nogal losjes... interessant, maar niet echt heel geweldig wat mij betreft.

De MOC-release is leuk, maar de extra's op de Amerikaanse release (4 discs (!), eigenlijk gewoon een boxset) slaan werkelijk alles:

A Man Vanishes - homevideo.icarusfilms.com

Heb je je daarom niet aangemeld voor de pakketservice?

Interessante mislukking, dat is het beste dat ik ervan kan maken. Eigenlijk is A Man Vanishes op papier veel boeiender dan de uiteindelijke film. Dat meen ik hier bijna letterlijk, want het boekje dat bij de Masters of Cinema-dvd zat heb ik met meer interesse gelezen dan dat ik naar de film gekeken heb.

Het begint als een documentaire waarin onderzocht wordt waarom de man verdwenen was. Het is vooral opvallend hoe weinig boeiend dit eerste deel is. Zo'n mysterie heeft eigenlijk per definitie mijn interesse en daarom is het des te vreemder dat het zo suf is als de pest. Erg veel interviews die veel te kort duren (soms 6 of 7 personen in vijf minuten) om voeling te krijgen met de geïnterviewde en met wat ze te zeggen hebben over de vermiste persoon. Komt nog eens bij dat de dialoog vaak duidelijk gedubd is en dat de beelden sowieso vaak weinig overeenkomst vertonen met wat er gezegd wordt. Dit leidde mij gruwelijk af waardoor de toch al niet bijster sterke interviews nog moeilijker te volgen waren. Als journalistieke documentaire is dit nog geen halve ster waard. Een ramp en ik vreesde voor de lengte van 130 minuten.

Uiteindelijk is aan dat laatste niet veel verandert. Dit is een enorm lange zit die Imamura totaal niet weet te verantwoorden, doordat hij eigenlijk verdomt weinig te zeggen heeft. Hij denkt kennelijk echter van wel, wat vooral blijkt doordat de film na een tijdje lijkt te gaan over de onbetrouwbaarheid van documentaires en hij bewust gaat spelen met fictie en non-fictie. Dit doet hij zo enorm zelfbewust en zo weinig subtiel (hij laat zelfs decors weghalen midden in een scène en zegt meerdere malen in de film dat het hier fictie betreft), dat het uiteindelijk impact mist. Het lijkt ook het enige punt te zijn in de hele film, dat documentaires eigenlijk fictie zijn. Er komt humor uit voort en het is soms enigszins leuk om te gissen was waar is en wat niet, maar Imamura weet het meta-aspect nooit echt prikkelend uit te buiten.

Vreemd is dan ook dat in het bijgeleverde boekje een stuk uit Imamura's autobiografie geciteerd wordt, waarin hij praat over A Man Vanishes. Hij geeft toe dat hij weinig interesse had in de verdwenen man (iets wat nogal evident was wat mij betreft), maar dat hij des te meer gefascineerd was in hoe de vrouw van de vermiste persoon zich gedroeg als er een camera in de buurt was. Dat was wat hij vooral wilde tonen. Dit zou ik echter nooit geraden hebben, want deze vrouw, bijgenaamd The Rat, kwam nooit als de focus op mij over en vond ik een weinig boeiend persoon. Dat ze ging acteren voor de camera merken we ook niet, omdat we haar nooit echt goed zonder de camera zien. Zelfs de fragmenten met de verborgen camera onthullen weinig.

Wat overblijft is een spel met verschillende vormen van het filmisch medium. Dat is erg leuk om over te denken en te discussiëren en het zorgt ervoor dat dit geen totale ramp wordt (wat ik het als kijkervaring eigenlijk wel vind), maar er zijn latere projecten die hier meer uitgehaald hebben. Het boekje bevatte ook een stukje van Nagisa Ôshima, die zeer kritisch was over de film en het een studie in techniek zonder inhoud noemde. Daar kan ik achter staan. Het is misschien interessant wat Imamura hier probeerde te doen, hij deed het echter zonder een duidelijke visie, of in ieder geval zonder een boeiende visie die er echt uitkomt.
Milde 2,5*

Misschien moet ik de film eens herzien, in mijn beleving ging hij überhaupt niet over een 'verdwenen man'. Fascinerende poster trouwens - wat zou Imamura daarmee bedoeld hebben?

Ik weet nog dat ik gelouterd het Filmuseum aan het Vondelpark verliet na het zien van de film en ik overweeg nog altijd de waardering op te hogen - zoals alles van Imamura overigens. Zou de film eerst moeten herzien, maar wat ik me herinner is dat ik zelden een film zag die ging over iets anders, dan waar hij over ging (los van het werk van Kiarostami toch vrij uniek geluid).

Held!

Dat klopt en daar ga ik ook op in. Imamura gaf later ook gewoon toe weinig interesse te hebben in de verdwijning. Alleen de focus die Imamura later beweerd gevonden te hebben (de vrouw van de verdwenen man) komt totaal niet over, al is het maar omdat de zoektocht en de zus van de vrouw meer aandacht krijgen en ook het spel tussen documentaire en fictie waar Imamura erg expliciet op hamert in de film levert wat mij betreft weinig op. Een beetje een gevalletje 'vlees noch vis' voor mij. Rampzalige journalistieke documentaire, matig portret van een vrouw, niet meer dan redelijke metafilm.

Misschien is mijn cijfer zelfs al te mild. Heb toch zeldzaam veel moeite gehad met de 130 minuten.

Ach ja, smaken verschillen...of liever gezegd: "filmbelevingen". Want wat geacht mede-gebruiker TOR nu weer uitkraamt staat geheel haaks op wat ik heb gezien (en begrepen).

De onderzoeksjournalistiek die de eerste helft van de film illustreert inclusief gebruik van verborgen camera's is fan-tas-tisch. Baanbrekend en flitsendsnel en daardoor zelfs juist wel spannend. Ik kreeg een unheimlich gevoel, 'waar leidt dit allemaal in godsnaam toe', de ene verbazingwekkende uitspraak na de andere. En dan nog in een vreemde vorm, geluid die veelal niet overeenkomt met het beeld, het leidt tot een gekmakende zoektocht naar ... ja, wat of wie eigenlijk?

(dat beeld en geluid niet synchroon lopen heeft te maken met gebrek aan technologische middelen. Anno midden jaren '60 kon er alleen gedraaid worden met 35mm camera's, die verstop je niet in een bosje bloemen op een tafel. Het geluid is niet gedubt, maar 'live' opgenomen met een ouderwetsche geluidband)

Op een gegeven moment is Imamura het meer dan zat. Het 'waarom' wordt alleen maar giswerk en de verloofde van de vermiste man gedraagt zich meer en meer als een actrice (en wordt zelfs verliefd op de acteur die de mensen ondervraagt). Het wordt tijd voor een 'radical chance'. De verloofde, de Rat, wordt nu het middelpunt van de documentaire, want zijn haar bedoelingen naar de zoektocht naar haar verloofde eigenlijk wel zo zuiver. Sterker nog, ze wordt betaald voor haar deelname in de documentaire, zij wil natuurlijk niet zo maar haar goed verdiende baantje kwijtraken. Pas dan komt de Rat (en haar relatie met haar zus) echt in the picture.

Imamura breekt hierdoor vervolgens nog met de wetten van de onderzoeksjournalistieke documentaire. Want is het nu pure fictie, pure documentaire of is een documentaire per definitie nooit puur?? De discussie gaat hij letterlijk aan met de kijker in een paar verbluffende scenes. En nog steeds een discussie die nu nog niet klaar is (maar goed, Nanook of the North was ook niet puur documentair, n'est-ce pas?)

Fast-paced en interessant experiment vol bekvechtende Japanners. Niet geheel geslaagd, dat geef ik toe, maar wel essentiëel kijkvoer voor hen die geïnteresseerd zijn in het genre (of daar zelfs mee aan de slag willen gaan). Zou verplichte stof moeten zijn in een 'hoe-maak-ik-een-documentaire-opleiding'...

Documentaire-ploeg gaat met de vriendin op zoek naar de al 2 jaar vermiste Oshima. De film lijkt op een soort van ongemonteerd materiaal, regelmatig lopen beeld en geluid ook niet synchroon, sommige personen krijgen een zwarte balk voor de ogen, soms zien we alleen een still, sommige scenes zijn extreem kort, dan weer lang uitgesponnen, een enkele scene is geschoten met een verborgen camera.
En als de regisseur zijn bedoeling al heeft weergegeven volgt er nog een minutenlange toevoeging.
Oudste film van Imamura die ik tot nu toe zag (en krijg spontaan zin om Vengeance Is Mine binnenkort weer eens te doen, of de rest van zijn filmografie te gaan bekijken) tot op heden heeft hij mij nog nooit teleurgesteld.

Shohei Imamura is een van de vele grootheden uit de Japanse filmwereld. Zijn uit 1967 daterende epos 'Ningen Johatsu' is een stevig ciinematografisch statement en een oog-opener voor wie zich graag verliest in het verhaal van een film. Het oogt in eerste instantie als een documentaire waarheidsvinding naar de spoorloze verdwijning van een zakenman via interviews met getuigen. Gaandeweg slaat op alle gebied de twijfel toe: is dit non-fictie of fictie, zijn dit interviews of geacteerde scenes, is dit een bestaande omgeving of speelt het zich af in een decor? Iedereen (ook filmmaker en crew) wordt medeplichtig in de reconstructie van het verhaal. Fascinerend en wellicht de beste film over film ooit.

Boeiende maar gemankeerde docu (die, zo wordt de kijkers meerdere malen ingewreven, toch vooral fictie is) over een verdwenen man over wie we niet bijster veel te weten komen, maar wel ontdekken dat je in Japan geld kan verduisteren zonder je baan te verliezen, wat in de categorie weetjes valt: je weet nooit wanneer het van pas komt.

De verdwenen man wordt niet gevonden (ter verdediging van hen die op zoektocht gingen: hij was nogal klein van stuk) maar het is net als met reizen dat het niet zozeer de bestemming is die van belang is maar hoe je daar geraakt. A Man Vanishes intrigeert, ontregelt, lijkt de zaken soms bewust ingewikkelder voor te stellen dan ze zijn, en eindigt in een voor mijn gevoel half uur durend welles-nietes spelletje tussen een vishandelaar en de zus van de verloofde, dat hoe langer het voortduurt steeds minder relevant lijkt te worden. Tegen het einde lijkt iedereen wel een beetje klaar met Tadashi, de interviewer ziet er dan ook geen been in de verloofde mee uit te vragen.