L'Image Manquante (2013)

Te zien op IDFA en vanaf 27 maart 2014 in de bioscoop (Contact Film)

Niet echt sterk gekozen door de organisatie voor op de zondagochtend, deze docu. Met name vlak na een ook al indrukwekkend relaas over Syrische strijd in The Return to Homs was dit wel erg veel voor op de nuchtere maag.

Een erg persoonlijk relaas van de regisseur die het gruwelijke verhaal van zijn land wil vertellen en beseft dat hij (in tegenstelling tot andere regimes met gruweldaden) erg weinig beelden ter ondersteuning tot zijn beschikking heeft.

Hiervoor besluit hij zelf met kleianimatie de foto's uit zijn herinnering weer te geven.

Een bijzondere onderneming dus. Maar zoals gezegd hard en rauw, de belevenissen in de communistische dictatuur van Pol Pot.

Sinds Apocalypse Now is Cambodja niet meer zo ijzingwekkend weergegeven. Panh kiest heel wijs niet voor een reconstructie van de massamoorden, maar voor een essayistische overpeinzing van zijn ervaringen als slachtoffer. De kalme, poëtische voice-over en de in de tijd bevroren staande kleipoppetjes zijn de vormgeving geworden van een unieke documentaire; schokkend, hartverscheurend en beklijvend.

Het was even wennen aan de stijl, die beelden van bewegingsloze kleipoppetjes die de gruwelijkheden van het dictatuur in Cambodja moesten weergeven, maar na een tijdje kreeg Rithy Panh me in zijn (of is het Pol Pots?) ijzige grip, om me niet meer los te laten.

Het is ook echt een unieke vorm dit persoonlijke verhaal te vertellen. Het gaat niet eens zo zeer over de eigen belevingen van Panh op zich, maar vooral over de manier waarop hij de herinneringen ervan kan reconstrueren. Dat doet hij dus met die kleimannetjes, maar hij gaat ook nog een stapje verder. Het viel hem namelijk op dat praktisch niets van het leiden van het volk echt goed op film vast gelegd was en dat visueel materiaal van de onderdrukking daarmee praktisch alleen bestond uit propaganda. Propaganda die Panh besloot om veelvuldig door zijn persoonlijke beelden te monteren. Een gewaagde keuze, maar een die enorm goed uitpakt. Het wordt daardoor een commentaar op niet alleen hoe bepaalde gebeurtenissen vereeuwigd worden, maar ook welke keuzes daarin gemaakt worden en hoe bepaalde personen bepaalde momenten willen laten zien. Panh bekritiseerd zelfs op een bepaald moment zijn eigen keuzes, zei het slechts lichtelijk.

Het is erg intellectueel materiaal allemaal, maar niet zo afstandelijk en droog als het klinkt. Waar de focus op propaganda en kleifiguren aanvankelijk vooral de kijker op afstand houden is Panh zo'n goede filmmaker dat het uiteindelijk ook een echt emotionele ervaring wordt. Knap werk ook in de montage, waarin de archiefbeelden vloeiend gelinkt worden aan die van Panh zelf.

Het zou mij niet verbazen als dit ooit een klassieker wordt, maar vooralsnog lijkt hij wat onderbelicht, zelfs na een Oscarnominatie. Gaat het zien en zegt het voort.

Dikke 4*.

Apocalypse No speelt zich af in Vietnam. Beetje dom om die er hier bij te halen dus.

Als je een beetje hebt opgelet tijdens het kijken van die film, dan weet je dat de basis van Kurtz in Cambodja gelegen is, wijsneus.

The Missing Picture review

Met klei zo een zwaar onderwerp laten zien, het wist mij werkelijk volledig in zijn greep te nemen. Het gebruik van klei, wat ook niet beweegt gaf voor mij een extra emotionele lading. Het spreek namelijk erg tot de verbeelding.

Maar wat ik werkelijk fantastisch vond was hoe de voice-over de verschrikkingen van zijn leven in Cambodja wist over te brengen. Werkelijk een Eye-opener voor mij, ik ken weinig van dit soort films.

Knap maquettewerk, pittig onderwerp. Alleen vond ik het nogal statisch, en langdradig, steeds dezelfde archieffilm erdoorheen, en weinig nieuwe feiten. Het voelt meer als therapie voor de makers en de betrokkenen. Goede voice-over. als filmervaring minder wat mij betreft.

Het is wel een hele trieste geschiedenis. Zinloos doelloos lijden voor een heel land.

Zoals Zeriel al zei "Knap maquettewerk, pittig onderwerp" maar het kon mij niet zo boeien, op momenten zelfs vervelend en die maquette begonnen op legomannetjes te lijken.

Mischien ook omdat ik juist ervoor "Nuit et Brouillard" van Alain Resnais, zag en niet wist dat deze over een soortgelijk onderwerp ging. Ik dacht dat het eerder over een zoektocht naar een (familie?) foto ging .

Plus enkelle dagen terug zag ik nog Nostalgia de la Luz waarvan ik dacht dat het over astronomie zou gaan, hahaha, alhoewel dat een zeer goede verrassing was (en een vette aanrader).

Vanavond op TV! (zojuist aangepast)

Indrukwekkende documentaire c.q. autobiografie van een kind dat door de Rode Khmer te werk werd gesteld tijdens hun schrikbewind van 1975-1979. De film verhaalt dat schrikbewind en laat zien hoe ideologisch dat was: geïnspireerd door Rousseau, Marx en Lenin wilde de Rode Khmer het land zuiveren van het onderdrukkende kapitalisme en imperialisme, dat zo velen de armoede en dood hadden gejaagd, door de bevolking uit de beschaving te halen en ze op het land te werk te stellen. Praktijk moest theorie vervangen in de gecreeërde communistische maatschappij waar iedereen gelijk was (behalve de bewakers en leiders), al het bezit gemeenschappelijk was (behalve een setje zwarte kleding en één lepel) en de mens vrij zou worden door (bewust) terug te keren naar de oersamenleving van de Khmer waarin zowel de natuur als de vijand is overmeesterd.

Maar deze Grote Sprong Voorwaarts bleek veel erger dan het kapitalisme: het communisme blijkt slechts hongerdood in naam van gelijkheid, slavernij in naam van vrijheid en vernietiging in naam van opbouw. Wat ik me bedenk is dat wat de bevolking moest doorstaan in feite erger is dan bv. de slaven in Amerika, precies omdat de Khmer-slavernij ideologisch was: de zwarte slaven mochten nog bv. zingen maar onder de Rode Khmer was alles verboden. De bevolking die zo werd afgebeuld werd zo daarbij geterroriseerd en moest bovendien juichen onder haar martelingen: iedereen die niet juichte onder zijn honger, pijn en vernedering zou immers zeker worden gedood. In feite kon het de Rode Khmer niets schelen als iedereen dood zou gaan, zo verblind was men door de ideologie met z’n idealen. De film laat zo goed zien hoe deze ideologie heeft geleid tot de grootste vernedering van de mens die mogelijk is; wat zich in Cambodja heeft afgespeeld is een soort Holocaust-in-het kwadraat en waarschijnlijk het huiveringwekkendste experiment op een bevolking uit de geschiedenis (ik geloof niet dat ik iets controversieels zeg als ik zeg dat de vernedering onder de Rode Khmer nog groter was dan die in de nazi-concentratiekampen, precies omdat de nazi’s onverschillig waren qua middel tot vernietiging terwijl de Rode Khmer alles controleerden en ideologiseerden met maximale ontmenselijking en foltering als resultaat).

Precies omdat ideologie de dader was, is alle film die ervan bestaat bedrog: de beelden laten lachende arbeiders en andere propaganda zien terwijl de mensen in werkelijkheid krepeerden, werden gemarteld en alles, inclusief familieverbanden en zelfs eigen gedachten of individualiteit, werd vernietigd. Wat er werkelijk is gebeurd is aldus het ontbrekende beeld dat hier wordt geschapen met kleipoppetjes. Maar de film heeft die kleipoppetjes eigenlijk niet nodig: het verhaal dat wordt verteld met daarbij de filmbeelden die er wel zijn, zijn indrukwekkend genoeg om de rillingen te krijgen en je aan het denken te zetten over hoe ironisch het is dat juist het marxisme dat anti-ideologie is (niet het idee of de theorie maar de praktijk is de waarheid die de werkelijkheid vormt) leidt tot de ultieme ideologische verdwazing.

PS. Toevallig heb ik vandaag ook Capital in the Twenty-First Century (2019) gezien die juist het verschrikkelijke van het kapitalisme laat zien.