Le Journal d'une Femme de Chambre (1964)

Een remake van The Diary of a Chambermaid van Renoir (die, naar verluidt, een stuk zwartgalliger is), met indrukwekkend acteerwerk van Jeanne Moreau. Jammer genoeg blijven de andere personages wat oppervlakkig, en is met name het acteerwerk van Géret zo nu en dan wat karikaturaal. Naar de gelijknamige roman van Octave Mirbeau. 3,5*

Een zeer geslaagde Luis Buñuel, de regisseur weet als geen ander de pedanterie onder de bourgeoisie zo goed in beeld te brengen.

Jeanne Moreau speelt werkelijk de sterren van de hemel door een zeer krachtige persoonlijkheid neer te zetten met haar vertolking van Celestine die met haar knappe verschijning niet alleen de mannelijke acteurs in het verhaal weet te verassen maar ook de toeschouwer.

Luis Buñuel weet telkens weer een sfeer op het doek vast te leggen wat mij keer op keer, in positieve zin, verrast. De scherpe en tevens ongenuanceerde fascistische uitspraken gemaakt door de verschillende karakters in deze film ontbloot de ruwheid van een samenleving die tot de dag van vandaag zo herkenbaar is. Een bekrompen geest, Luis Buñuel vertaalt mijn afkeer hiervoor op briljante wijze.

Le journal d'une femme de chambre betreft mijns inziens dan ook een klein meesterwerk.

4.5*

Haute cuisine

Buñuel is één van die grote cineasten die ik, vanuit een zekere angst voor het niet kunnen vatten van zijn filmtaal, bewust links heb laten liggen. Wanneer de tijd echter rijp begon te worden, leek het erop dat 'Simón del Desierto' de eer zou gaan krijgen om van mijn ontmaagding een feit te maken. Tot 'Le Journal d'une Femme de Chambre' zich geheel onverwacht, doch welwillend aanbood, en alsnog met die eer ging lopen. Met als gevolg: in plaats van een Buñuel op Mexicaanse wijze, kreeg ik een Buñuel op Franse wijze voorgeschoteld. En niet alleen was het een meer dan vruchtbare ontmaagding, ik kreeg werkelijk het gevoel dat ik op correcte en deftige wijze heb kennisgemaakt met de cineast Buñuel.

Hét toonaangevende aspect in 'Le Journal d'une Femme de Chambre', waar Buñuel verdere betekenis geeft aan de centrale karakters en de globale schets, is zondermeer de fabuleuze beeldtaal die uiterst consequent wordt gehanteerd.

Onder de noemer 'Franscope' (het Franse equivalent op het bekende Cinemascope) legt Buñuel op observerende en zelfs denigrerende wijze het doen en laten van de Franse bourgeoisie op pellicule vast. Het vervormde effect dat bij deze overigens wordt bereikt, duwt een onderliggende, haast demonische dreiging stapsgewijs naar de oppervlakte.

De symbolische beeldtaal graaft echter dieper dan je aanvankelijk zou vermoeden. Via een uitgebalanceerd en uitgekiend vertoon van staging, kadrering en spel met diepte, legt Buñuel een nóg diepere symboliek voor de dag. Een vorm van hiërarchie en onderling aanzien van de personages wordt hierbij zorgvuldig tot ontwikkeling gebracht. Een gegeven dat zich overigens verder vertaalt in het contrast tussen het fetisjistische materialisme van de hogere klasse en de economische ingesteldheid van de lagere klasse.

Vanuit en binnenin het voorgaande contrast valt overigens ook wat vast te stellen. Vanwege een gedetailleerde schets van de maatschappelijke standen en hoe zich dat verder vertaalt in de beeldtaal, gaat Buñuel het gebruikelijke en karikaturale ruimschoots uit weg. De welbedeelden komen naar voren als zij die schijnbaar gelukkig door het leven gaan, en dat staat uiteraard in schil contrast met datgene wat de werkelijkheid ons meegeeft.

Dat wil echter niet zeggen dat de lagere klasse een loutere weergave hoeft te zijn van onschuld, want ook onder hen kan het verraderlijk warm worden. Enerzijds is er Joseph, die zich immer bruut blijft vastpinnen aan een reeks idealen. Anderzijds is er Celestine (vertolkt door een betoverende Jeanne Moreau), die weliswaar bewust en zelfverzekerd is, maar evenzeer licht nonchalant en cynisch. En vanuit die bewuste positie speelt Celestine niet alleen een spelletje met de hogere klasse, maar ergens ook met zichzelf.

Bij deze is het pleidooi pro-Buñuel echter afgesloten, en kan ik deze recensie met een gerust geweten concluderen. Met 'Le Journal d'une Femme de Chambre' ben ik andermaal getuige geweest van een onmisbaar stukje filmgeschiedenis; in meer vrije vaktermen: 'haute cuisine'.

4* ...al zijn de oorspronkelijke 4.5* bij herziening niet uit te sluiten...

Toch wel een tegenvaller dit. De eerste van Buñuel helaas.

Op zich is het geen slechte film, maar ik heb Buñuel in andere films ook al kritiek zien leveren op de bourgeoisie en altijd interessanter dan hier, waar de aanpak wel erg rechttoe rechtaan is. Het zou heel goed kunnen dat ik enkele nuances in het script gemist heb (mijn kennis van de opkomst van het Franse fascisme eind jaren '30 of de Franse bourgeoisie in het algemeen zijn niet erg groot), maar de bijrollen zijn eigenlijk allemaal karikaturen en de grappen rond hun persoonlijkheid zijn wel érg voor de hand liggend. Ben ik niet gewend van Buñuel die toch wat subtieler is doorgaans. Helaas weet niemand buiten Jeanne Moreau om (die werkelijk geweldig acteerd) echt iets van zijn personage te maken buiten een aantal simpele tiks om. Oversekste man, overgestresste vrouw, excentrieke opa, fascistische dienaar... Het zou grappig zijn als het allemaal óf wilder gebracht was zoals in een meer gewone komedie, of als het genuanceerder was. Ik had hier weinig mee.

Het verhaaltje is ook niet al te bijzonder, maar kent zijn sterke momenten, zoals een typisch Buñuel stuk waarin een vrouw advies rond haar seksleven vraagt aan een priester. Ondanks de niet al te boeiende bijrollen heeft de film zelf nauwelijks zwakke momenten, met uitzondering van het einde waarin Celestine trouwt met die militaire buurman. Gelooft iemand werkelijk dat Celestine dit zou doen? Ik vond het nog wel grappig dat Celestine zo in een positie komt waardoor ze zelf kan commanderen, maar andere zien hier juist tragedie in doordat Celestine zelf opgeslokt is door de bourgeoisie en zichzelf verkocht heeft. Het is maar hoe je het ziet, maar ik vind hoe dan ook het huwelijk op zichzelf erg onwaarschijnlijk. Buñuel had misschien wat scènes moeten toevoegen die wat rond de motivatie van Celestine om te trouwen hadden kunnen belichten.

3 sterren, voornamelijk voor de hoofdrolspeelster eigenlijk.

Vive Chiappe!

Ik heb een tijd geleden mijn handen kunnen leggen op een Taschen boek met een overzicht van alle Buñuel films en dat voor maar 5€. Het was wat een blinde koop, ik had alleen nog maar Belle de Jour gezien, maar de stills die in het boek staan zijn soms zo mooi dat ik meer van Buñuel wou zien. Met Le Journal d'une Femme de Chambre ben ik aan deze tocht begonnen.

Het grootste pluspunt aan de film is tegelijkertijd ook het grootste minpunt. Misschien wat een rare stelling maar het is effectief zo. Buñuel geeft op een heerlijke manier kritiek op de Franse bourgeoisie maar ik heb hier persoonlijk te weinig kennis van om alles echt tot in de puntjes door te hebben. Langs de andere kant heeft Le Journal d'une Femme de Chambre wel een hele boel intrigerende personages maar die worden eigenlijk iets te flets weergegeven. Iedereen, uitgezonderd van Céléstine, voelt meer als een karikatuur aan waardoor ik de subtiliteit mis die Buñuel kenmerkte in Belle de Jour. Het verhaal van Le Journal d'une Femme de Chambre is op zich wel interessant en blijft de gehele speelduur boeien. Gebaseerd op het boek van Octave Mirbeau, ergens moeten we dat zelfs nog hebben liggen want mijn moeder herkende de titel en was er zeker van dat ze het boek nog ergens heeft, zorgt Buñuel voor een meeslepend verhaal. Het komt allemaal wat traag op gang maar eens Rabour de pijp aan Maarten geeft en dat de kleine Claire wordt vermoord komt de film echt op gang. Wat daarna volgt zijn een aantal uitstekende scènes waaronder de trouwscène van Céléstine waaruit blijkt dat ook zij zich heeft opgeheven aan de bourgeoisie waardoor ze een tweede Madame Monteil wordt maar vooral de allerlaatste minuten zorgen ervoor dat de film een dikke 3.5* krijgt. We zien het gezicht van Joseph, een andere vrouw en zijn geliefkoosde café waaruit blijkt dat hij is vrijgesproken van de moord op Claire. Heerlijk moment en één van de mooiste eindscènes uit de cinema. Ik kan niet goed uitleggen waarom maar het beeld staat nog altijd op mijn netvlies gebrand.

Jeanne Moreau. De hele film zat ik maar te denken vanwaar ik ze kende. De titel lag op het puntje van mijn tong en ineens wist ik het, Jules et Jim. Daarin was ze werkelijk uitstekend en ik kon me dan ook niet voorstellen dat het zo lang duurde eer ik op de titel kwam. Hier in Le Journal d'une Femme de Chambre speelt ze een soortgelijke rol maar toch een tikkeltje minder. Een tikkeltje minder betekent niet dat het slecht is want ze speelt nog altijd de sterren van de hemel ten opzichte van de rest van de cast. De manier waarop ze Céléstine neerzet is van hoog niveau. Ik zal me maar eens dringend moeten wagen aan herzieningen van Ascenseur pour l'Échafaud en Le Procés want volgens mij heb ik ze daar serieus ondergewaardeerd. Ik overdrijf misschien wel wat met het hele 'Moreau speelt de rest van de cast weg' gedeelte want de rest is ook gewoonweg goed, al wordt er teveel gekozen om een karikatuur van hun personage te maken.

De tweede Buñuel die ik achter de kiezen heb en hij is me niet tegen gevallen. Belle de Jour blijft nog altijd beter maar de sterke cast en het meeslepende verhaal zorgen toch voor een uitstekende film. De fascistische uitspraken passen perfect in de film maar langs de andere kant moet je wel wat kennis van de betreffende periode hebben om de film ten volle te kunnen waarderen en laat ik dat nu net niet hebben. Dit smaakt in ieder geval naar meer!

3.5*

Ontzettend mooie poster trouwens.

Buñuel is man, die ervan houdt om in zijn films tegen de bourgeoisie aan te trappen en meestal kan ik dat wel waarderen. Ook hier levert hij kritiek en doet dat op zijn kenmerkende manier, door een drama te voorzien van luchtige grappen, die de ene keer wat subtieler zijn dan de andere keer.

Jeanne Moreau speelt in ieder geval een geweldige hoofdrol. De manier waarmee ze door haar geweldige charme en uitstraling Céléstine weet neer te zetten, is sterk. Ook mij wist ze er in ieder geval mee in te pakken. De bijrollen zijn misschien iets minder goed gespeeld, maar voegen wel de nodige humor toe, al moet ik toegeven dat er soms ook wat flauwigheid tussen zit. Buñuel brengt het alles allemaal netjes in beeld en zorgt ervoor dat het vrijwel continu blijft boeien. Uiteindelijk resulteert het verhaal in een sterke climax, met een mooie slotscène.

Le Journal d'une Femme de Chambre is dan ook zeker bovengemiddeld goed te noemen. Het is erg vermakelijk al heeft Buñuel zeker nog betere films gemaakt, waarin hij op een scherpere en nog betere wijze kritiek durft te uiten op de adellijke klasse van de samenleving.

3,5*

Enorm van genoten van deze subtiele, twisted, bijna volstrekt ongrappige zwarte komedie van de hand van Grootmeester Bunuel.

Vive Chiappe!

Traditioneel zijn dienstmeisjes slechts als nevenpersonage aanwezig, maar hier wordt alles uit haar standpunt verteld. De sociale orde staat op haar kop. Célestine is sympathieker en intelligenter dan haar werkgevers. De leden van de plattelandsbourgeoisie zijn schertsfiguren, verwikkeld in kleingeestige burenruzies, de jacht op wild en dienstmeisjes, het verbergen van schandaaltjes en het ophouden van de schone schijn.

De roman van Octave Mirabeau is van 1900, maar hier is het verplaatst naar de jaren '30, de tijd van het opkomende fascisme en antisemitisme. Luis Buñuel heeft dit aan den lijve ondervonden. Jean Chiappe - wiens naam gescandeerd wordt op het einde - was een ambtenaar die een voorstelling van L'Age d'or verbood. Des te wranger is het dat de fascist en kindermoordenaar Joseph vrijuit gaat dankzij politieke connecties.

De moord wordt niet getoond. In plaats daarvan zien we een zwijn dat een konijntje achternazit, een verrassend staaltje symbolisme. Het is een van die weinige keren dat ik het erg vind als een personage vermoord wordt.

Jeanne Moreau geeft een kranige vertolking, maar ook de nevenrollen zijn goed, vooral Michel Piccoli en Georges Géret.

Grootste plus van deze film vind ik de schitterende cinematografie en art direction. De blu ray box van Studio Canal bevat echt een schitterende transfer. Kijk erg uit naar de rest van zijn films.

4*

Lost in space. Dit is een soort film die wordt geprezen om thematiek en boodschap. Let wel : ik heb niet gezegd verhaal want daar wringt nu het schoentje. Maar ik kom er later op terug. Op mijn DVD staat er een docu van Luc Lagier met een woordje uitleg over de film. Zo stelt Mr Lagier dat wanneer Moreau hoort op het station dat het meisje is vermoord, ze voelt alsof ze wordt opgesneden (er is namelijk een geluid te horen – voor mij leek het op voetstappen op grint - op de klankband). Wanneer we dan Moreau in een paar scenes verder kledij zien naaien, is dit (volgens Mr Lagier) een verwijzing dat Moreau probeert zichzelf terug dicht te maken maw ze probeert haar gevoel (walging) terug te beheersen. Jawaddedadde. De basis is het boek van Octave Mirbeau. Daarin wordt verteld door een voice over (subjectieve ) terwijl de film standpunt van kijker inneemt (objectieve). Bunuel toont daarom (alweer volgens Mr Lagier) eerst een shot van de rook van de trein (is pov van Moreau) om daarna haar te tonen als de trein in station arriveert. Ze staat in de gang van de trein alsof tussen die 2 werelden de overgang maakt van subjectief naar objectief. Jawaddedadde alweer. Verborgen symboliek en interpretaties van scenes is inderdaad bij veel films aanwezig maar in dit geval is er voor mij geen enkele link van beeld en symboliek. Het is mogelijk dat die referenties er zijn maar dan is dit niet duidelijk. Daarom heb je zen film waar veel literaire naslagwerken pagina's aan spenderen om uit te leggen wat er allemaal bedoeld wordt. De hypocrisie van bourgeoisie, tijdsbeeld van Frankrijk (opkomst rechts extreem), hoe het personage als een rebel wordt voorgesteld die uiteindelijk zal stijgen in de hierarchie van de klassen, hoe de shots van dieren een stilstand van maatschappij betekenen enz. Films van Bunuel inspireren veel mensen om hun academische ziel boven te halen en graag thematiek te ontleden. Zijn obsessies, zijn vertelstijl die zijn oorsprong vindt in het surrealisme, etc. Ook op deze pagina zijn er een paar knappe stukjes, kundig en interessant, die de motieven van de film verduidelijken. Maar wat met de film zelf ? Wat we zien en hoe we het zien ? Het verhaaltje is niet boeiend, meer anekdotische situaties, meer een portret van een klasse. Personages worden ingevuld als types zonder een echte functie in het verhaal (enkel Moreau en de opzichter zijn personages in verhaal). De (overigens zeer mooie) zwart wit fotografie creëert geen enkel meerwaarde naar thematiek toe en bepaald inventieve shots verliezen hun doel. Film als een academische beleving, ik ben er niet voor. Film moet zijn onderste laag kunnen prijsgeven. Films die echter film encyclopedieën vullen terwijl je bij het kijken afvraagt wat dit nu allemaal betekent, zijn films die onder de noemer vallen : lost in space.

De met de haren bijgesleepte symboliek die cinemanukerke in zijn review noemt had ik er ook niet uitgehaald, het is natuurlijk de vraag of het echt zo bedoeld is door Buñuel, of dat overijverige adepten er van alles bij slepen om hun essay meer cachet te geven. Valt dat de film aan te rekenen? Ik meen van niet.

Journal d'une Femme de Chambre is met zijn afkeer van de bourgeoisie een echte Buñuel, maar dan zonder het surreële. Moreau is uitstekend in de titelrol, en van de andere acteurs kon ik vooral genieten van Piccoli als seksueel gefrustreerde landjonker. Het verhaal is op en top ironisch, met name tegen het einde, als Moreau denkt de jonge Claire te hebben gewroken om er vervolgens achter te komen dat Joseph is vrijgelaten. Om dan vervolgens over te schakelen naar Joseph, die zijn droom heeft waargemaakt en een fascistische optocht toejuicht. So much for happy endings.

Daar heb je een goed punt. Is een analyse een vertaling van wat de regisseur bedoelt ? Als de recensent/essayist dan nog eens uit een andere periode komt dan de regisseur (ze kunnen elkaar nooit ontmoet hebben dus er was geen directe overdracht) dan mag je zeker twijfelen.

Maar staat deze film dan recht zonder een verborgen symboliek ? Ik meen van niet. Regisseur Bunuel is afkomstig van de kunstenaars stroming surrealisme waar beelden altijd een onderliggende betekenis hebben. Bunuel is dus geen vrijblijvende regisseur die onderhoudende cinema wil maken. Ook zijn andere films zijn een vat vol dubbele bodems. El angel exterminador en Le charme discret de la bourgeoisie hebben voor mij een duidelijkere symboliek, daar is die verborgen betekenis van een handeling een commentaar over menselijk gedrag. In Viridiana is er een shot dat duidelijk naar het laatste avondmaal hint. Religieuze symboliek was voor Bunuel dat ook een stokpaardje (cf Tristana en het hoofd van Deneuve dat aan een klok bengelde) maar evenzeer blijft de bedoeling van Bunel vaag (wat zat er nu precies in dat doosje bij Belle de jour ?) dus niets is zeker bij de hersens spinsels van Bunuel.

Maar bij Le journal d'une femme de chambre had ik geen enkele link kunnen vinden tussen beeld en symboliek. Dat een essayist dan nog eens - en in citeer Flavio - 'bij de haren gesleepte symboliek' op een hooghartige manier declameerde, was voor mij koren op de molen.

Dat een essayist spijkers op laag water zoekt, mag je de film inderdaad niet aanrekenen. Maar als de film zelf enkel ironie in het verhaal brengt dan blijft de film voor mij teveel in het ijle hangen. En dat ik heb de film wel aangerekend.

Journal is in vergelijking met veel andere Buñuel-films minder surrealistisch, bedoeld of onbedoeld. Buñuel's duidelijke handtekening ontbreekt. Het is mogelijk daarom ook een van zijn minder gewaardeerde films. De symboliek die ik er in zag vond ik ook niet heel vergezocht, bv de vlinder die wordt weggeblazen kondigt de lustmoord op Claire aan: het vernietigen van het weerloze, onschuldige. Maar iedereen kan er zelf zijn eigen voorbeelden uit halen, zoals wel blijkt uit het essay- misschien was die vlinder ook maar gewoon een anarchistisch grapje.
Maar goed, mijn punt was eigenlijk dat als je de film zonder verwachtingen in gaat die de naam van de regisseur wellicht opwekt er nog altijd een sterke film staat. Misschien een flauwe vraag, maar zou je deze film ook zo negatief beoordelen als deze bv van Clouzot of Franju was geweest?

met het werk van Franju ben ik niet bekend en slechts 2 films van Clouzot gezien (le salaire de la peur = middelmatig en Diabolique = matig) maar ik denk dat ik snap wat je bedoelt.

De reputatie van een filmmaker schept verwachtingen. Ik blijf erbij dat het pure verhaal mij minder boeit maar het zou kunnen dat ik er meer achter zoek omdat het een 'Bunuel' is. Staat op mijn (ellenlange) lijst van herzieningen dus ...

Het waren ook twee lukraak gekozen namen eerlijk gezegd- ik zal hier nu maar geen lans breken voor Clouzot (of Franju)- en je staat uiteraard in je volste recht om deze van Buñuel tegenvallend te noemen op basis van zijn andere werk. Ik beschouw mezelf niet echt als een Buñuel-fan dus had misschien sowieso lagere verwachtingen, zeker ook omdat ik recent twee films uit zijn (Frans-) Mexicaanse periode zag en die wel echt vond tegenvallen.