La Vie et Rien d'Autre (1989)

Die zou ik nog wel eens wiilen zien

Zo werden ze ook gemaakt vroeger. Films waar je ademloos dik twee uur naar zit te kijken, gebiologeerd naar de wereld die je wordt voorgeschoteld. Hier de nadagen van de Eerste Wereldoorlog, vorig jaar honderd jaar geleden. Een glansrol van Philippe Noiret, als de dwarse majoor, die er zijn levenswerk van heeft gemaakt om 350.000 onbekende slachtoffers te identificeren. Om de doden hun naam terug te geven. Zeer actueel in deze dagen, gezien de identificatie van de slachtoffer van MH17, het vliegtuig dat boven Oekraïne is neergeschoten. Met driehonderd slachtoffers. Maar dat waren andere aantallen waar Majoor Dellaplane zich mee bezig moets houden.

Hilarisch is het zoeken naar de 'onbekende soldaat', die onder de Arc de Triomphe moet komen te liggen. Die kunnen ze niet vinden te midden van al die duizenden onbekende slachtoffers.... De majoor haat onbekende soldaten. Hij wil juist iedereen identificeren. Zo zitten er wel meer aardige momenten in deze film. Een rijke dame zoekt wanhopig en vastberaden naar haar man. Van wie ze helemaal niet hield. Een dorpsmeisje zoekt naar haar omgekomen vriend, van wie ze hartstochtelijk veel hield, maar van wie ze geen enkel aandenken heeft, zelfs geen brieven. Hebben die twee vermisten misschien iets met elkaar te maken? Het mooiste van deze film is misschien wel dat je mensen ziet die niet de voor de hand liggende keuzen maken. Daar kunnen we iets van leren.

Zag de film voor een tweede keer. Het was al wat geleden dat ik nog eens Sabine Azéma aan het werk zag, deze keer als bekoorlijke tegenspeelster van een meesterlijke Philippe Noiret, bijna niet te evenaren als dergelijke rollen, waarin hij werkelijk de film draagt, hem te beurt vielen. ("Coup de Torchon", "Le Vieux Fusil"...)

WO I eindigde op 11 november 1918, het leed zinderde nog lang na. "Men waant zich nog in de oorlog", zegt Irène als ze ziet dat ze lang niet alleen is om haar verdwenen echtgenoot op te sporen, twee jaar na de oorlog, en ook hoe ze ziet hoe een gemotiveerde majoor en zijn manschappen nog elke dag miserie en gevaar trotseren.

Bertrand Tavernier laat niet na een kritisch blik te werpen op het verloop van de oorlog, de massale slachtingen, de afstandelijke houding van overheden, het kapitaal dat tegenwerkende keuzes maakte en de hypocrisie na de feiten. Dat één en ander uit de mond van Noiret komt is niet verwonderlijk en mist zeker geen trefkracht.

De chaotische sfeer is knap, cinematografisch weergegeven en het slot houdt de menselijke hunkering in van mensen naar een leven ver van het rauwe.

Knappe film in een boeiende setting, Frankrijk in de eerste jaren na WO1. De oorlog is voor velen nog niet geëindigd, familieleden en partners zoeken, vaak tegen beter weten in, naar hun vermisten, en degenen die belast zijn met het zoeken en identificeren lijken te laveren tussen cynisme en berusting. Vond de film sterk openen, maar zodra het toch meer verhalend wordt en een plot duidelijk wordt zwakt het wel wat af. Dat de twee vrouwen naar dezelfde man zochten was voor mij een onnodige toevoeging.

Noiret is uitstekend in de hoofdrol, Azéma raakt ook de juiste snaar. De gedetailleerde sets geven een overtuigende indruk van het nog altijd verwoeste -en gevaarlijke- Frankrijk in het begin van het Interbellum.

De onbekende soldaat.

Tavernier zet hiermee een van de sterkste anti-oorlogsfilms ooit neer, een spel waarin het onbegrijpelijk onmenselijke van de loopgravenoorlog wordt afgezet tegen de zoektocht van een getrouwde vrouw naar de man waar ze allang niet meer van hield - met dwars daardoorheen de obsessieve majoor met zijn drang om alle gevallenen te identificeren tegenover de door de samenleving gevoelde behoefte aan een symbool - de onbekende soldaat. Abstractie en intimiteit, anonimiteit en identiteit, de verheven behoeftes van de staat in contrast met de simpele vragen van de individuele burger.

Dat Frankrijk eind jaren-80 nog steeds bezig was om af te rekenen met La Grande Guerre mag geen verbazing wekken - in elk dorp, hoe klein ook, staan nog steeds de monumenten voor de gevallenen waar elk jaar de wapenstilstand bij herdacht en gevierd wordt, met vlaggen en een toespraak van de burgemeester. Mort pour La France. Tavernier speelt ook geen spelletjes met de geschiedenis - alles tot in de puntjes uitgewerkt en kloppend, zowel in de grote lijn als in de details, en daar zijn er genoeg van om een boek mee vol te schrijven. Van de ongekende botheid waarmee de problematiek van onontplofte munitie langskomt tot de horizonblauwe overjassen en het geoefende gemak waarmee je achter de flap daarvan je gauloise aansteekt. Of het kleine dorp niet wat gevallenen kan overnemen van het grotere.

Niemand anders dan Noiret had die rol kunnen spelen op een zo weergaloze manier, dat mag geen verrassing zijn. Wel dat Azéma daar zo goed tegenover staat en daarmee Noiret nog sterker laat overkomen dan dat hemzelf al zo schijnbaar moeiteloos lukt. Jammer wel dat het einde net wat flauw is, de laatste minuut of wat had misschien gewoon weggelaten moeten worden. Of klopt het gewoon wel en is het dat ik me makkelijker verplaats in de rol van de brave majoor, en dat ik er wat langer de tijd voor nodig om in te zien wat het betekent.