Matka Joanna od Aniolów (1961)

Dit lijkt me een geweldige film.

Wie zich stiekem verkneukelt op een torture porn/nunsploitation filmpje met hysterische nonnekes die copuleren met Satan tot hun ingewanden worden uitgereten,heeft hier pech.

Hoewel deze film de psychohorror van Polanski heeft beinvloed,alsmede films als the devils of the exorcist,die deze film trouwens letterlijk citeren,is matka... zelf een puur psychodrama met zware filosofische inslag.Op 2 scenes na zijn er geen bezetenheidsverschijnselen te zien terwijl al het geweld off-screen blijft.

Alles draait om de worsteling tussen god en duivel in de gekwelde psyche van pater Josef.Behalve diens kwelling schotelt deze film ons een zeer verzorde regie voor(van een amateur) en enkele geslaagde choreografieen van gracieus dansende zusters,opmerkelijk.

Volgens velen het meesterwerk van Jerzy Kawalerowicz . Ga hem denk ik van de week zien .

Ook deze film van Jerzy Kawalerowicz is op YouTube te zien : Matka Joanna od Aniolów (1961)

Nonnenklooster is bezeten door de duivel en pater Jozef is de vierde die tracht door middel van een exorcisme de demonen uit te drijven.

Let wel geen horrorfilm, of althans, het ademt voornamelijk een kruising tussen Andrei Rublyov, Ingmar Bergman en vooruit een beetje Hammer horror.

De als uit marmer gehouden nonnen, de wanhopig Jozef en dan ook nog de dorpelingen die vol interesse de gebeurtenissen volgen.

3e Kawalerowicz-film die ik zie en bevestigt wederom zijn status als één van de grootste Poolse filmregisseurs.

“Being possessed pleases me. It is me who opens my soul to the demons” - Mother Joan of the Angels

Een priester wordt naar een kleine parochie gestuurd op het Poolse platteland, waar een aantal nonnen wellicht bezeten zijn. Naast die strijd wordt hij echter ook met zijn persoonlijke demonen geconfronteerd.

Net als de gelijknamige novelle van Jarosław Iwaszkiewicz, is Matka Joanna od aniolów losjes gebaseerd op de zeventiende eeuwse Loudun bezetenheid. Maar waar Ken Russels The Devils (1971) de gebeurtenissen portretteert van Urbain Grandiers proces en dood, toont Mother Joan of the Angels de periode daarna, waarin de nonnen nog steeds bezeten leken te zijn en de exorcismes door bleven gaan. De film won in 1961 de juryprijs in Cannes, en prijkt op meerdere lijsten van beste Poolse films ooit, waaronder die van het Polish Film Institute en Film Museum in Lodz.

Bezetenheid is sinds lang een prima bron voor horror, en joeg mensen al angst aan voor het medium film was uitgevonden. Maar regisseur Jerzy Kawalerowicz is niet geïnteresseerd in dat soort effectbejag, althans niet in de zin van het de stuipen op het lijf jagen van de kijker: Friedkins The Exorcist (1973) is hier dan ook erg ver weg. Zijn blik richt zich eerder inwaarts, niet zelden door het gebruik van intieme close-ups. Meermaals moest ik aan Bergman denken, deels door de contrastrijke zwart-wit cinematografie en het kwalificeren als Chamber Piece, maar ook de spirituele twijfels van pater Jozef. Tevens zijn er links met Dreyer, en misschien is er zelf een snufje vroege Tarkovsky. Ondanks dat, voelt Kawalerowicz nergens als een imitator, en staat zijn film volledig op eigen benen.

Lucyna Winnicka speelt een sterke titelrol als Moeder Overste Joan, plots schakelend tussen haar verschillende geestestoestanden. Zowel in haar als in Pater Jozef lijkt een strijd (en tevens een soort spel) gaande op het vlak van erotische behoefte en verleiding, en het weerstaan of toegeven daaraan. De film is wat minimalistisch, maar de composities zijn fijn. Na een zin als dat zijn wellicht sommige horrorliefhebbers gewaarschuwd, en niet onterecht. Mother Joan of the Angels is alleen een horrorfilm in de ruimste zin van het woord. Maar het is bovenal een kunstwerk, dat dit verhaal van bezetenheid eerder beziet vanuit een contemplatief oogpunt, dan als bron voor schrikeffecten en rechtopstaande haren.

4*

Dit is geen The excorcist, maar dat is misschien geen faire vergelijking. Wel is het een film die gezien de tijdsperiode dat hij gemaakt is, nog steeds een zekere impact heeft. Ik kan me best voorstellen dat hij wel wat teweeg bracht in het katholieke Polen.

Hoezeer geen expliciete horror of afschrikwekkende beelden, valt de film eerder te catalogeren in het genre van psychologische horror waarbij Mother Jean en Father Jozef in een psychologische en erotische trance zijn verwikkeld. Leiden of geleid worden, meester of slaaf... Mede door de vele close-ups heeft de film op die manier zijn stempel kunnen drukken op de sfeer en beleving.

Cinematografisch zeker een prima film met eveneens prima acteerwerk en dialogen. Goed om eens meegepikt te hebben!