Yama no Oto (1954)

Mikio Naruses films hebben vaak vrouwen als hoofdpersoon en in een aantal films wordt die vrouw dan gespeeld door Setsuko Hara, een van de fijnste Japanse actrices uit de de periode, ook in verschillende films van Ozu te zien, net als veel andere Naruse-acteurs trouwens. Naruse staat van alle klassieke Japanse regisseurs ook dichtst bij Ozu, al zijn er ook genoeg verschillen.

Dit is, net als Repast, een film over een huwelijk dat fout dreigt te lopen. Op de situatie die ontstaan is hebben verschillende familieleden onbewust invloed gehad. Een vrij eenvoudig verhaal over complexe familierelaties.

Wederom een erg mooie film die me alleen maar doet verlangen naar meer Naruse.

4.0*

Een tikkie minder dan Repast die ik eerder op de dag zag, maar nog steeds een fraaie Naruse met best wel heftige iteams die langs komen en een opmerkelijk ambigue, open einde.

Verder weer helemaal eens met de post van starbright boy. Viel me wel op dat de DVD uit de Naruse-box van Eureka! wel van mindere kwaliteit was dan die van Repast.

Tweede Naruse, heel toevallig ook Repast eerder gezien. Helaas wist ook deze mij niet te overtuigen, wel meer te bekoren. Grootste kritiekpunt op Sound of the Mountain is juist die extreme heftigheid van de items. Deze komen harder aan door de duidelijke en overzichtelijke, misschien simpele, framing. Hierdoor wordt het gevoel versterkt alsof de onderwerpen te gekozen zijn, te veel een soap. Soms echter wel touching, met een fraaie scene als aan Kikuko wordt gevraagd wat zij zou schrijven als ze samen met haar man zelfmoord zou plegen.
Het spel van Setsuko kende iets meer nuance dan in Repast, maar toch kon ik haar op een aantal momenten weer niet uitstaan. Het kinderlijke en blije, maar ook als ze huilt en snottert komen zo onrealistisch aan. Terwijl de rest van de cast wel prima bezig was. Gek dat zij als één van de grootste actrices (uit die tijd) wordt gezien, ik mis het volkomen. Wel weer nieuwsgierig naar meer Naruse, kijken wat de man nog meer heeft laten zien.

Totaal ander verhaal dan Repast, maar toch vind ik de films wat vergelijkbaar. Er gebeurt weinig, maar het gaat toch niet vervelen.

In tegenstelling tot mijn voorganger vind ik Setsuko Hara een geweldige actrice. Ze komt in deze film echt over als een enorm sympathiek, vriendelijk, goedlachs en behulpzaam persoon. Het is dan ook nog eens een erg mooie vrouw.

Ken Uehara is het tegenovergestelde van haar. Waar hij in Repast een echte familieman was is hij hier iemand die vreemdgaat en zich weinig interesseert voor zijn vrouw.

Sô Yamamura die de rol van Kikuko's schoonvader voor zich neemt doet het ook goed. Hij probeert het gezin bij elkaar te houden door gesprekken te voeren met zijn zoon en schoondochter. Door het open einde weten we als kijker niet hoe het verder gaat, ik ga ervan uit dat het gezin uit elkaar valt. Maar misschien vergis ik me daarin.

Ik heb net even films gezocht met Sô Yamamura. Heel wat interessante films heeft die man op zijn naam staan.

Met deze film wordt mij duidelijk waarom Mikio Naruse als een "master of cinema" geldt.
Net als Repast een gezinsdrama, maar de sfeer is hier nog veel donkerder. Dit uit zich ook in het camerawerk. Enkele zeer duistere beelden (de storm) en de prachtige scenes waarin het masker voorkomt. Geweldig hoe ze de indruk die het masker maakt op degene die het zien over weten te brengen op de kijker.

Enkele vrij heftig emotionele scenes en een prachtige rol van So Yamamura die erg gehecht is aan zijn schoondochter en haar probeert te steunen, maar ondertussen geen oog heeft voor zijn eigen dochter die met dezelfde huwelijksproblemen worstelt.

Mijn tweede Naruse, ook na Repast (hoe zou dat toch komen?). Ik vond die andere film net ietsje mooier, ietsje rijker en ietsje origineler, maar dit is toch weer een alleraardigst en goed gemaakt drama. Toch blijf ik net als bij Repast niet helemaal overdondert achter. Ik vind het interessant om te volgen, maar ergens mist de film iets waardoor het me emotioneel ook weet mee te slepen. Aan de twee hoofdacteurs ligt het niet (Setsuko Hara noem ik nu officieel een favoriet!) en ik heb geen idee wat de boosdoener is. Ozu weet mij dan wel weer over de streep te trekken. Waarschijnlijk maakt die toch net wat diepere films dan Naruse. Niet dat Naruse zich ergens voor hoeft te schamen, overigens.

3,5*

Na "Flowing" en "Repast" viel de derde film van Mikio Naruse uit de box mij ook weer enigszins tegen. Met opzet een paar dagen gewacht met het bekijken van deze film, om wat meer afstand tot de eerste twee films te krijgen. Dat heeft echter niet geholpen om "The Sound of the Mountain", die gaat over een vader en zijn schoondochter, positiever te beoordelen. Na drie films komt Naruse over als een vlakke filmmaker, die in zijn regie maar weinig variatie weet aan te brengen.

In een scène halverwege "The Sound of the Mountain" krijgt de vader, als erfstuk van een overleden vriend, een oud masker uit het Noh-theater. Hij is zo blij als een kind met het masker en zegt dat het lijkt alsof het echt leeft. Dit zinnetje versterkt bij mij echter op dat moment helaas alleen maar het idee, dat de film zelf tot dan toe ook niet echt tot leven gekomen is. De meeste scènes ervoor zijn eveneens blijven steken in weinig zeggende uiterlijkheden, dramatisch is er nauwelijks enig medeleven opgewekt. Ook samen leveren de losse scènes bijna nooit een emotionele meerwaarde op, die er voor zorgt dat er een wat boeiender leven in de kijkbrouwerij ontstaat. Wat ik tot het moment met het masker gezien heb, dat is allemaal erg afstandelijk en fragmentarisch. In de rest van de film komt daar weinig verandering in.

Het masker duikt als losse zandkorrel bijvoorbeeld opeens in het verhaal op en komt later nog één keer in de film terug. Waarschijnlijk is het bedoeld als een visuele reflectie van het grotendeels verstilde gezicht van de schoondochter. Helaas werkt het niet, omdat het haarloze masker er met de haren bijgesleept wordt. Nooit ontstaat er enige verbinding tussen het toneelattribuut en een ander element in het filmverhaal. Daarnaast ontbreekt iedere verdere emotionele achtergrond van het erfstuk. Het roept dan ook niets anders op dan dat het wel een mooi masker is.

Mikio Naruse heeft zijn film gebaseerd op het boek "The Sound of the Mountain" van de Japanse Nobelprijswinnaar Yasunari Kawabata. In verband met de lengte is Naruse genoodzaakt geweest om stevig te snijden in het verhaal over een op leeftijd geraakte patriarch van een familie. In het filmverhaal draait het nu hoofdzakelijk om de relatie tussen de vader en zijn schoondochter. Dat uit het boek veel stukken weggelaten zijn, zoals waarschijnlijk de achtergrond bij het masker, valt niet alleen op te merken in de beschrijving van de oorspronkelijk roman op wikipedia, maar helaas ook doordat er soms andere kale, afleidende sprongen gemaakt worden in het filmverhaal. Met een overdosis aan muziek lijkt dat gebrek, en andere tekortkomingen, regelmatig gecompenseerd te moeten worden. De filmmuziek in "The Sound of the Mountain" gaat daardoor als vervangende drager van het gevoel op een gegeven ogenblik ontzettend tegenstaan.

De film van Mikio Naruse haalt het niet bij de films van Yasujiro Ozu. En om even uit een iets jonger vaatje te tappen, beslist ook niet bij "Lost in Translation" van Sofia Coppola. Deze twee regisseurs weten wel met een minimaal gebruik van dramatische middelen een maximum aan dramatisch effect op te roepen. Naruse niet, een dronken man in zijn film blijft bijvoorbeeld een slingerend op zijn benen lopend personage. Nooit wordt zo'n dronkenschap verder levendig invoelbaar gemaakt. Niet via de dronkaard, maar ook niet via zijn omgeving.

Deze zelfde opmerking kan ook gemaakt worden over veel andere gebeurtenissen in de film. Kil gladgestreken komen ze steeds netjes op hun beurt in de film aan bod. Rustig kabbelen de uitgeklede sentimenten in het verhaal voort, terwijl er wel te proeven valt dat de basis een veel rijker en warmer verhaal geweest moet zijn. De relatie tussen de vader en de schoondochter uit de oorspronkelijke roman ontwikkelt zich nu erg trouwhartig en saai. Bijna nergens slaat een levendig vlammetje over naar de ongehinderde blik van de kijker.

Wel aardig maar haalt het wat mij betreft ook niet bij Ozu.

Heeft niemand zich verder gestoord aan de mierzoete muziek?

Inderdaad zeer redelijk, maar Naruse is wat minder subtiel dan een Ozu of Mizoguchi, namen die logischerwijs veel voorbijkomen. Zo zijn er twee centrale personages die wel erg goeiig zijn. En de familieleden eromheen nogal opzichtig onaardig op zijn zachtst gezegd. Je hebt of voornamelijk goeie eigenschappen of voornamelijk slechte eigenschappen in Yama no Oto. Alsof de tegenstellingen zo groot mogelijk gemaakt moesten worden. Iets van een verdere uitdieping waar de gekweldheid van Uehara vandaan komt had ook geen kwaad gekund (zat dat wel in het boek?). Nu is het gewoon een vervelend ventje.

De thema's die behandeld worden zijn verrassend progressief. Je kunt hier als scepticus wel weer een label van soap of huismoedertjesfilm opplakken, maar dat is niet terecht juist omdat het echt overkomt, klein blijft in de basis. Wat ik verder sterk vond, zoals het een goede Japanse film betaamt, dat de film het venijnigst op momenten dat er niets gezegd wordt. Dat er structureel geen goedemorgen af kan voor zijn vrouw bijvoorbeeld (wel voor zijn moeder). In die kleine momenten voel je het ongemakkelijke en ontwrichte. Dan laat Naruse dus zien wel uit de voeten te kunnen met subtiliteiten. Erg sterk geacteerd over het algemeen ook, hoewel Uehara zijn rol er wel wat dik bovenop legt.

Het eind waarin Hara het uitmaakt met haar schoonvader bij wijze van spreken doet om die reden nogal apart aan. Vertoont verder thematisch gezien erg veel gelijkenissen met Repast (die ik ook eerder zag). Ik begrijp een beetje dat alle filsm van Naruse zo zijn, klopt dat? Zo ja, vind ik het de moeite van het verkennen waard, maar geloof ik het verder wel na een film of drie.

Naruse wordt vaak vergeleken met Ozu en komt daar historisch gezien slechter af. Waarom zou je een tweede (rang) Ozu willen? Maar dat Naruse zijn eigen ding deed in zijn eigen stijl is ondertussen wel herontdekt en het is in films als deze en Meshi (1951) dat dit het meest prominent duidelijk wordt. De relatieproblemen en de manier waarop er mee wordt om gegaan is volledig modern en rationeel (ook al zijn de familietradities waarin ze zich afspelen dat nog niet, althans niet op een Westerse manier). En de wereld die geschetst wordt is realistisch en ambivalent; met zorg geconstrueerd, maar zonder gestileerd over te komen, op een manier die geen andere Japanse regisseur in het genre hem nadoet.

Soms is deze wereld het eigenlijke thema van de film, zoals veel films uit deze tijd gingen over de naoorlogse crisis van zowel de economie als de morele gemoedstoestand van het land. Maar in deze adaptatie van het boek van Nobelprijswinnaar Kawabata staat de relatie centraal tussen een vader en zijn schoondochter. Een aparte invalshoek, waardoor ik niet eens op elk moment gelijk zo door had dat het toch echt daar om draaide. Maar de film begint dat de twee elkaar lachend ontmoeten en eindigt met hun treurig afscheid (dat me deze eerste keer op het moment zelf met enkele vraagtekens achterliet, maar een tweede keer waarschijnlijk net zoveel impact zal hebben als een vergelijkbaar afscheid aan het eind van Banshun (1949)) en daartussen zitten vele subtiele en minder subtiele hints dat de twee niet zonder elkaar kunnen.

Het bijzondere ligt in de manier waarop met problemen / "het leven" wordt om gegaan door de personages, en de film. Iedereen maakt zijn eigen keuzes. Iedereen probeert rekening met elkaar te houden maar kan de ander toch niet helemaal helpen of kan het niet helpen dat hun acties de ander schade berokkenen. De zoon die zijn vrouw verwaarloost en overspel pleegt lijkt een wat schetsmatige rol in de kantlijn en een typisch 'onaardig personage', maar uit zijn beperkte rol wordt uiteindelijk heel erg duidelijk dat hij het niet kan uitstaan hoe zijn vrouw en vader het zo goed met elkaar gevonden hebben en dat daar de wortel van hun problemen ligt. En zo zijn er meer personages en eigenschappen die ik toch niet veel vaker op deze manier in het genre ben tegen gekomen. Het voelt allemaal heel echt aan, een levensles over gewone mensen die hun best doen en niet altijd slagen. Het laat je met minder berusting achter dan Ozu, maar dat is dus zeker niet minderwaardig!

Gelaagd familiedrama over breekbare huwelijksrelaties met als centraal thema de warme (suggestieve) relatie tussen een vader en zijn miskende schoondochter, die bij elkaar enigszins compensatie vinden voor wat ze in hun naaste omgeving missen.
Naruse stapelt nogal wat deels onuitgesproken miserie in deze film, waarin de onderstromen in feite het dramatische verhaal vertellen. De film is rijkelijk gevuld met fraaie scènes, zoals die waarin Kikuko bekent een abortus gehad te hebben en die waarin Shingo de confrontatie zoekt met de minnares van zijn zoon.
Een onderhoudende film, niet in de laatste plaats door het uitmuntende acteerwerk van Sō Yamamura en (uiteraard) Setsuko Hara.