Recensie | Om idealen te laten botsen moet je wel samen zijn! | 'Tillsammans 99'

Wat kan er een hoop gebeuren wanneer je even niet op de tijd let. Zo bevind je je in het jaar waarin het Watergateschandaal plaatsvond en de Vietnam Oorlog eindigde, en plots sta je aan de grens met het nieuwe millennium. Wat is er allemaal veranderd en hoe is het de mensen vergaan met wie je zoveel jaren hebt doorgebracht? Het zijn vragen die twee vrienden zich stellen in Tillsammans 99, de enige dolende zielen in wat ooit een sprankelende geitenwollensokkencommune was.

1999. Het leven verloopt maar moeizaam voor Göran en Klasse. Ze zijn inmiddels verhuisd maar wonen nog samen, terwijl de rest van hun commune in de afgelopen 24 jaren uitgevlogen is. De muren komen langzaam op hen af, althans op Klasse. Waar Göran nog steeds de eeuwige optimist is, heeft zijn huisgenoot overduidelijk behoefte aan verandering. De twee proberen al tijdenlang nieuwe leden te werven, vooralsnog zonder resultaat. En om hun bestaan wat meer kleur te geven, besluiten ze om het verleden weer toe te laten. Voor Görans verjaardag worden alle oud-bewoners van de commune Tillsammans - Zweeds voor 'Samen' - uitgenodigd. De tijd verstrijkt, maar niet alles wordt erdoor getransformeerd. Göran is nog steeds bezig iedereen te behagen, Klasse verlangt nog immer naar Lasse, Erik is onveranderd militant en Signe blijft ontzettend overgevoelig - ook al werkt ze nu voor de televisie, terwijl ze eerder absoluut niks van de beeldbuis moest hebben. Het is een ontroerend weerzien, met ook hier en daar een nieuw gezicht. Zo heeft Lena haar zwijgzame dochter meegenomen en doolt ook Peter rond - een voormalig lid van de commune waar niemand een beeld bij heeft.

Lees ook: Oneerlijk: Zes films en series die niet geschikt zijn voor kijkers die slecht tegen onrecht kunnen

Terwijl het feest voortduurt, flakkert bij Göran de hoop op om zijn oude vrienden terug te halen en weer een commune te worden. Echter, zowel het oud zeer als de nieuwe conflicten die om de hoek komen kijken maken überhaupt het gezamenlijk doorkomen van één dag al nagenoeg onmogelijk. Wat verbindt al deze mensen eigenlijk?

Welkom terug

En dan mag het woord 'terug' wel even benadrukt worden. Enkele weken geleden werd Laatste Ronde behandeld, een film die enkele raakvlakken heeft met Tillsammans 99. Zo zijn dit allebei vervolgen waarin de draad enkele jaren later weer wordt opgepakt. Bovendien gaat het in iedere film om een reünie van een groep vrienden, waarbij één castlid vervangen werd - op verzoek van de studio werd Ola Rapace vervangen door Jonas Karlsson in de rol van Lasse. Het wezenlijke verschil zit hem in het feit dat Laatste Ronde heel mooi op zichzelf staat. Wat er zich in Ventoux heeft afgespeeld is als kijker leuk om te weten, maar niet van groot belang: het gaat om vier oude vrienden die in het hier en nu een bepaald doel hebben. Tillsammans 99 is te onlosmakelijk met zijn voorganger verbonden. De gebeurtenissen in het eerste deel zijn een belangrijke katalysator voor de huidige film. Nieuwkomers zullen het allemaal vast kunnen volgen, maar hebben beduidend minder houvast. En dat is jammer, want daardoor zou Tillsammans 99 wat aan kracht kunnen inboeten. Maar al met al is het wel heerlijk om weer terug te zijn. Dat merk je bijvoorbeeld al direct aan de documentaire stijl van filmen vanuit de hand en het gebruik van de muziek van Bo Hansson, die samen met de cast de grootste terugkoppeling vormen naar Tillsammans.

Een handvol individuen

Laten we niet doen alsof schrijver en regisseur Lukas Moodysson met dit vervolg het wiel opnieuw heeft uitgevonden. Er zijn talloze films die personages jaren of zelfs decennia later opzoeken om te kijken hoe het nu met ze gaat. Niet allemaal zijn ze even effectief in het laten zien wat het concept tijd met je doet. Hier wordt wel grondig gekeken naar wie men toen was en wat er van ieder voormalig communelid geworden is. Welke idealen had iedereen en streven ze die nu nog na? Of moesten sommigen in 1975 hard aan zichzelf werken en hebben ze dat ook gedaan? En in algemene zin: werkt zo'n commune nou? Die is immers uit elkaar gevallen om bepaalde redenen. Waarom zou een nieuwe poging meer succes hebben?

En dat is wat Moodysson met Tillsammans en Tillsammans 99 mooi weet samen te vatten. De commune in zijn verhalen bestaan uit individuen. Samen sta je sterk, maar alleen als alle neuzen dezelfde kant op gericht zijn. Echter, in meerdere vormen komt ook de vernietigende kracht van eenzaamheid duidelijk naar voren. Bijvoorbeeld in de vorm van Birger, een tachtiger die geen vrienden heeft. En ook Göran kan het idee van een levendige woongemeenschap gewoonweg niet loslaten, ongeacht de onvermijdelijke botsingen die dat met zich mee gaat brengen. Ook triest is de verschijning van Peter, die herinneringen heeft aan iedereen, wat absoluut niet wederkerig is. Hiermee lijkt Moodysson te willen vertellen dat het individu in een commune ondergesneeuwd raakt.

De algehele conclusie lijkt te zijn dat je als mensen met noch zonder elkaar kunt leven. En wat zal de tijd leren? Er zitten 24 jaren tussen de helften van Moodyssons tweeluik, zowel in het verhaal als in het echt. Dus krijgen we over een kwarteeuw misschien nog een derde deel dat zich in 2023 afspeelt? Welke idealen zijn er dan - of eigenlijk nu - nog over?

Tillsammans 99

Is het strikt genomen nodig om dik twee decennia later de balans op te maken met deze personages? Nee. De conflicten die uiteenlopende persoonlijkheden en standpunten met zich meebrachten waren in het eerste deel al duidelijk. En toch dienen films als deze een mooi doel, namelijk jezelf een spiegel voor houden. Wie was jij twintig plus jaar geleden en heb je de beloftes die je deed aan jezelf waargemaakt? Giet dit idee samen met de typische Moodysson ingrediënten in een mooi bord havermoutpap en je krijgt er iets unieks uit. Wel moet gezegd worden dat Tillsammans 99 waarschijnlijk heel wat minder interessant is voor mensen die zijn voorganger niet hebben gezien, maar dat is des te meer reden om die DVD of Blu-ray weer eens af te stoffen. We geven er een degelijke 3.5/5 aan.

Vertoond door Slieker Film te Leeuwarden. Daar en in filmtheaters door heel Nederland kun je Tillsammans 99 nu gaan zien! Bekijk de trailer hieronder.