The Cardinal (1963)

Denk eraan dat het verhaal zich voor de Tweede Wereldoorlog afspeelt.

Voor Stephen Fermoyle (de priester) gaan de regels van de kerk voor op alles, zelfs wanneer zijn lievelingszusje bij het bevallen met complicaties te maken krijgt en hij de keuze moet maken tussen moeder of kind. In het licht van toen "normaal" (en bij velen in het Vaticaan nog steeds aan de orde!), maar hoe zouden de huidige priesters hierover denken?

Grappig keizerin Sissi (Romy Schneider), aartshertogin/tante Sophie (Vilma Degischer), aartshertog Karl-Ludwig (Peter Weck) en overste Böckl (Josef Meinrad) uit de Sissi trilogie weer verenigd te zien.

"Robinson's original 1950 novel was based on the life of Cardinal Francis Spellman, who was then archbishop of New York. The Vatican's liaison officer for the film was Joseph Ratzinger, later to become Pope Benedict XVI." (Wikipedai)

De film duurt 175 minuten maar ondanks episodische opzet heeft het mij geen moment verveeld. Het geeft een interessante inkijk in de verhouding tussen "wereldse" Vaticaan en de Amerikaanse plaatselijke kerkleven. Stephen Fermoyle's Katholieke carriere verbindt, als biografische spil, het met ekaar. Het verhaal wordt chronologisch verteld, maar ondanks de stijfe stijl zijn er genoeg (moreel) interessante gebeurtenissen die de film voor mij boeiend maakten. Maar er wordt veel weggelaten...als (kleine) TV serie was het meer geschikt geweest. Francis Spellman had een vol leven...

Voor de liefhebber: deze film is een mooie realistische aanvulling op Hitchcock's "I Confess" of de Franse komedie "Don Camillo"...of natuurlijk de tv serie "Dagboek van een Herdershond" met kapelaan Odekerke.

Helaas, mijn eerste Preminger is een teleurstelling. De film vertelt het levensverhaal van een priester die zich langzaamaan opwerkt in the kerkelijke rangen. Het duurt enorm lang voordat er echter echt iets gebeurt. Eigenlijk vond ik het pas boeiend worden toen hij bij het Vaticaan kwam en naar Oostenrijk werd gezonden. De dialogen en verbale strijd met de locale bisschop waren prima.

Het hele eerste avontuur in Amerika kon me echt gestolen worden. Niet interessant, niet sfeervol en nooit op interessante wijze verteld. Een lange aaneenschakeling van allerlei mini-gebeurtenisjes die de film moeten positioneren en het 'smoel' van de priester moeten bepalen. Lang en saai. Heb me er echt doorheen moeten worstelen. De tweede trip naar Amerika, Georgia, vond ik ook zo'n overbodige exercitie in de film.

Heb het, eerlijk gezegd, ook niet echt met de kerk en met geloof. Dat helpt er natuurlijk niet aan. Het enige wat ik echt interessant vond waren de politieke spanningen in de kerk en tussen de kerk en de buitenwereld.

Helaas volgt er dan nog een soort 'hoogtepunt' in de vorm van de nazi-terreur tegen de kerk. op zich oke, maar dan rent er zo'n meute nazi's door de kerk , zwaaiend met hun nazi-groet. Het zag er echt ontzetten georkestreerd uit. Je kon je met gemak de aanwijzingen van Preminger aan de figuranten inbeelden. Wie rent er nou al groet-brengent rond? Het zag er gewoon suf en koddig uit. En dan die bordkartonnen muren die mee bewegen als er op deuren wordt gebonkt. Had de regisseur zijn ogen dicht of zo?

Dan nog een laatste afsluitende 'mooie' speech en dat was het dan...............

Je moet wel erg in de persoonlijke conflicten en innerlijke strijd die horen bij het Katholiek geloof geïnteresseerd zijn wil dit drama beklijven. Bij moet je toch eigenlijk ook niet aankomen met de dogma's van de katholieke kerk als seks voor het huwelijk - drie weesgegroetjes - en het celibaat. Het werkt gewoon niet echt als katalysator voor een (lange!) film. Ik had een beetje hoop dat het geheel gedreven zou worden door ijkpunten uit de geschiedenis van de 21e Eeuw. Dat was helaas maar ten dele zo - en op die momenten was de film het meest boeiend.

De momenten waar je kon opveren waren spaarzaam, want de nadruk op persoonlijke overtuigingen, drijfveer en conflict werd vooral uitgewerkt in lange (interieur) monologen of discussie dialogen. Taaie kost toch wel. De zwierige stijl van Preminger (doorgaans) was dan ook nauwelijks terug te vinden. Ik zag een tijdje terug Advise & Consent en hoewel die film ook sterk leunde op dialoog en overtuigingen die niet per se de mijne zijn leefde dat als geheel een stuk meer. In zo'n benauwende omgeving van het Capitool kon Preminger dan beter uit de voeten dan in zo'n chronologische biografie als dit.

Positieve punten uit beide film is trouwens de aanwezigheid van Burgess Meredith. Iemand die ik al een beetje uit het oog verloren was, maar sinds de eerste keer Rocky tamelijk bij mij is blijven hangen. Minpuntje op acteervlak was -de voor mij onbekende- Tom Tryon (even uitkijken dat ik Brix niet achter mee aan krijg dat een mij onbekende de meest populaire ster van zijn tijd blijkt - ook Tryon zat in The Longest Day zag ik), zijn stuurse blik om zijn innerlijke strijd weer te geven (met name in de scènes rond zijn liefde voor Romy S) werkte niet bepaald overtuigend. Deed me een beetje denken aan Montgomery Clift - een acteur waar ik ook al niet zo dol op ben - gemixt met Burt Lancaster.

Op visueel vlak was er niets mis met deze productie: met name de kleurrijke kledij zou in een revue niet misstaan. Het religieuze drama zelf vond ik saai, te chaotisch, kitscherig en eigenlijk ook wel lachwekkend. Het werd allemaal te weids uiteengezet (er leek geen einde aan te komen) en de geloofscrisis van de hoofdpersoon (een kind uit de arbeidersklasse die het tot kardinaal schopte) was nauwelijks geloofwaardig (wellicht kwam dat mede door een ongeïnspireerd en zwak spelende Tom Tryon [ wel een hunk trouwens]) en werkte meer op de lachspieren, dan dat het me ook maar een moment kon raken. Een kerk die het fascisme en racisme omarmde is me nog het meest bijgebleven.

N.B. Op z'n minst opmerkelijk in relatie met de katholieke kerk: Tom Tryon was homo (in the closet).

Zag deze film voor het eerst toen hij net in de bioscoop kwam en was diep onder de indruk van het grote - Cinemascoop - beeld, de prachtige kleuren, de historische gebeurtenissen en de morele dilemma's waar de hoofdpersoon mee worstelt. Viel als een jong jongetje als een blok voor Carol Lynley, die de zuster van de priester speelt. En verder wisten we toen niets van de Amerikaanse segregatie en de rol van de katholieke kerk tijdens de Anschluss in 1938. Vond het reuze spannend allemaal. En dan, dik drie uur in de bioscoop, dat was nog eens een uitje!

Na meer dan vijftig jaar de film weer gezien. Onscherpe kopie, klein (tv) beeld, geen Nederlandse ondertiteling; niet alles is tegenwoordig beter. En toch maakte deze film weer indruk op me. De gebeurtenissen in Amerika, het gewetensconflict, de gebeurtenissen in Oostenrijk, ik vond het nog steeds indrukwekkend. Ook al is het duidelijk een film in de stijl van de jaren zestig. Toen het vooral om het verhaal ging, en de vorm heel traditioneel was. Was nu vooral onder de indruk van de (kleine) rol van Romy Schneider, sprankelend als altijd. Tom Tryon levert degelijk werk, al is hij een beetje een houten klaas. Maar empathie met de personages hoorde niet bij films uit dit tijdvak. In wezen waren het rijkgeschakeerde plaatjesboeken. Dat geldt voor Mayerling, Doctor Zhivago, Lawrence of Arabia, Reis om de wereld in tachtig dagen en ook deze film.

Ik zie een patroon bij Preminger. Hij scoort keurig bij films met een kleinere scope en lengte. Maar zodra hij episch gaat doen duikt hij bij mij onder de drie. Dat was al zo bij Exodus. Deze is nog een behoorlijk stukje minder. Het is vooral een nauwelijks geloofwaardig rags to riches boekverflming over een arbeidersjongen uit Boston die het schopt tot kardinaal en en passant nog eens Amerikaanse racisten een Oostenrijks nazi's aanpakt. Officieel fictie al zijn er wat lijntjes met werkelijke gebeurtenissen.

Wat ook opvalt is een weinig enerverende casting. De matige hoofdrol van Tryon voorop. DE kleine rolletjes van Schneider en de tot dan toe vooral regisserende Huston deden me even opveren.

Oveigens een van de tot dan slechts drie films die een Golden Globe won voor beste drama om vervolgens niet eens genomineerd te worden voor de oscar beste film. De andere twee films die dat ook overkwam vind ik beiden veel beter (East of Eden en Spartacus), dus zelfs in dat rijtje bungelt dit onderaan. Er waren wel zes voornamelijk technische andere nominaties.