El Topo (1970)

'The Holy Mountain' vond ik al lichtelijk teleurstellend en ik had verwacht dat deze 'El Topo' me veel beter zou bevallen. Viel dat even vies tegen. Die Jodorowsky kan me eerst even de boom in wat mij betreft.

De film begint goed. Een warm sfeertje, waar Jodorowsky als ontspoorde Bee Gee met z'n zoontje rondrijdt op 't paard en van de ene in het andere bizarre avontuur terecht komt. Dat kan leuk zijn, maar ik mis hier toch echt alles wat een symbolische film als deze nodig heeft. Ik werd niet meegevoerd, de soundtrack is lachwekkend slecht, het verhaaltje wordt alsmaar langdradiger en ik vind Jodorowsky als acteur ook niks.

Rare tafarelen en totaal onzinnige, idiote ontwikkelingen. Saai en oninteressant. Ik had hier echt een bijzonder leuk filmpje verwacht, maar Jodorowsky stelt (weer) teleur. Ik kon hier niks mee. Beetje jammer.

Deze film werd niet gedraaid in de grote zalen omdat niemand hier het lef voor had. De vertoningen gebeurden dus in achteraf-bioscopen na de reguliere openingstijden. Wonderlijk genoeg zat de bioscoop bij elke voorstelling propvol Dit kreeg natuurlijk navolging en zo is de term "middernachtfilm" ontstaan. Met het werk van regisseur Alejandro Jodorowsky was ik niet bekend. Wel kende ik hem als schrijver van verschillende scenario's van stripboeken.

'De mol graaft gangen onder de grond, op zoek naar de uitgang. En soms komt er een wel eens boven, om enkel verblind te raken door de zon.' Met die woorden begint El Topo,een twee uur durende psychedelische splatter-western. De zin heeft betrekking op het derde gedeelte van de film. Ik wil ook niet zeggen dat het allemaal mooi of prachtig is! Het is veel meer een continue stroom van (vaak onvergetelijke) beelden. Buitengewoon bizar en gaat over een spiritueel pad dat de door Jodorowsky zelf vertolkte killer aflegt. De reis is vol met symboliek, bloed, vreemde pistoolhelden dode konijnen en lichamelijk gehandicapte personen. Het is zeker niet de gemakkelijkste film om te bekijken. Soms heel subjectief en soms ook behoorlijk grafisch, maar of je nu van de film houdt of niet, je kunt niet ontkennen dat "El Topo" een hele ervaring is.

Jodorowsky is een regisseur met een behoorlijke reputatie, en het werd hoog tijd eens iets van hem te zien. Ik vond deze vreemde mix van allerlei genres met een hoop christelijke symboliek geen geweldige film, maar bleef toch wel geboeid kijken. Het gaat alle kanten op, van slapstickachtige scenes naar grof (maar in zijn excessiviteit toch vrij onschuldig) geweld, van ongemakkelijke beelden van uit elkaar gereten dierenlijken naar oudere vrouwen in weinig flatteuze lingerie, en alles wat daartussen zit. Jodorowsky heeft blijkbaar ook een voorkeur voor personages met een gebrek of onduidelijk geslacht (vrouwen worden nogal eens gedubt met mannenstemmen en vice versa). Dit alles maakt van El Topo een bevreemdende, niet altijd even prettige filmervaring, die af en toe deed denken aan de meest groteske films van Fellini of de niet altijd even subtiele cinema van Pasolini.

Ben nog wel nieuwsgierig naar The Holy Mountain maar vermoed dat Jodorowsky er geen nieuwe fan bij krijgt.

Een mix tussen Fellini en de spaghettiwestern, maar dan te ruw gepolijst. Ik zie dit ook puur als western en de lat ligt zeker rond die tijd zeer hoog. Dan nog liever de cheesy Bud Spencer en Terence Hill westerns. Alsof je een single op de platenspeler legt en het geluid veel te scherp staat. Niet mijn ding dus.

Arrow

De beeldkwaliteit van de Arrow blu-ray is fenominaal! De kleuren spatten van het scherm. Iets dat vooral in de bloederige opening van meerwaarde is.

De film valt voor mij in drie delen uiteen. De bizarre bloederige opening, de tocht waarbij ‘Vier grote strijders’ verslagen moeten worden en de bevrijding van de mutanten. Helaas boeit het me steeds iets minder. De opening vind ik groots en geweldig en de strijd met de 4 strijders, eentje die vooral op filosofisch niveau plaats vind, kan me ook nog boeien. Maar het laatste deel waarbij we naar de confrontatie tussen het western dorp en de mutanten toewerken vind ik toch wat saai en langdradig. Het eind is dan wel weer fijn.

Al met al bijven de 4* staan, maar vooral dankzij het eerste uur.

Alejandro commentaar tijdens de film zorgt wat voor verduidelijking.

De film imponeert allereerst met zijn extravagante en esthetisch uitgemeten beelden, alsof Salvador Dalí een film heeft gemaakt en ik denk dat de Chileen Jodorowski ook in die Spaanse surrealistische traditie van Dalí/ Buñuel staat waarvan je zou denken dat cinema ervoor is bedoeld. Het surrealisme beoogt het onbewuste uit te beelden en in dat opzicht is het overvloedige geweld en seks van de film niet zomaar grotesk maar drukt het denk ik op geslaagde wijze onze onbewuste (maar vaak onderdrukte) lust tot wreedheid uit. Het irrationalistische van de stroming vindt z’n vorm doordat de film aldoor het tegendeel doet als wat logisch zou zijn en wat je dus verwacht. De voortdurende omkering en uitgesproken paradoxen (bv. ‘perfectie is een fout’ en ‘je wilt je leven weggeven hetgeen je de gevaarlijkste vijand maakt’) maakt de film aldoor intellectueel prikkelend.

Toch is de film niet incoherent en is het verhaal goed te volgen: de groteske en perverse orgie van geweld, seks en macht staat voor de zondige wereld van de verdorven impulsen van de mens – het Wilde Westen dus het genre van de western biedt hiervoor een goed podium met de beschaving als slechts nog gruwelijker omdat daar nog het element van de hypocrisie dus leugen alsmede geweld als amusement wordt toegevoegd – waarbij de hoofdpersoon de overwinnaar is (en daartoe eerst de kolonel als de wereldse absolute vorst en daarna vier revolverhelden als wijzen hoe als winnaar te leven verslaat) maar juist daardoor de weg naar verlossing zoekt uit deze verdorven wereld: hij is ‘el topo’ ofwel de mol die aldus oppermachtig is in het duister onder de grond maar die ook het licht boven de grond zoekt (welk licht hem verblindt). Daartoe moet hij als een christelijke heilige alles weggeven en nederig als slaaf leven om als een Messias een gevangen volk te redden, hetgeen niet perse tot een goed resultaat leidt in deze verdorven wereld: net als de Bijbel eindigt de film met wat het de apocalyps noemt. De filmhoofdstukken verwijzen al uitdrukkelijk naar de Bijbel en de film zit sowieso vol christelijke symboliek, bv. zoals dat een geit aan het kruis is geslagen hetgeen natuurlijk naar Jezus als de zondebok verwijst. De film biedt dus zeker geen absurdistische flauwekul: alles heeft duidelijk een betekenis met een duidelijk verhaal en (pessimistische) boodschap. Het heeft een heerlijke, geniale film opgeleverd.

PS. Bij het kijken dacht ik regelmatig hoe ondenkbaar het is dat zo'n film nu nog gemaakt zou kunnen worden: niet alleen worden minderheden gekwetst maar het bloot en het geweld is vaak expliciet (hetgeen veel oude surrealistische films lijkt te kenmerken). Dat moeilijk te ensceneren geweld geldt vooral voor de dierenmishandeling maar in deze film zou Jodorowsky ook daadwerkelijk een vrouw hebben verkracht (hetgeen hij later natuurlijk heeft ontkend).