Voor filmliefhebbers en voor de filmindustrie is de Oscaruitreiking de meest glamoureuze en één van de meest relevante evenementen op de filmkalender. Tientallen miljoenen mensen van over de hele wereld zullen de ceremonie zien en dat biedt de winnaars een uniek media-platform. Meestal gaat een Oscar-speech niet verder dan een onschuldig inleidend grapje en een serie dankbetuigingen, maar zo nu en dan doet een Oscarwinnaar iets anders. Berucht is Michael Moores publiekelijke aanklacht tegen George W. Bush, maar hij was niet de eerste en ook niet laatste Oscarwinnaar die verantwoordelijk was voor een memorabele Oscarspeech. In chronologische volgorde volgens hier vijf memorabele Oscar-speeches.

Hattie McDaniel (1940 – Gone With The Wind)

Hattie McDaniel is de bekendste zwarte filmster van haar generatie. Ze maakte haar filmdebuut in 1932 en ontwikkelde zich als een specialist in een rol die ze heel vaak zou spelen en waarvoor ze in 1940 de Oscar voor beste vrouwelijke bijrol zou winnen: die van een no-nonsense bediende met het hart op de tong. McDaniel werkte met de grootste steren van de jaren ’30, waaronder Clark Gable, Jean Harlow, Carole Lombard, Katherine Hepburn, William Powell, Myrna Loy, Irene Dunne, Alan Jones en niet te vergeten Fred Astaire en Ginger Rogers. In Gone With The Wind speelde ze huisslaaf Mammy die in feite de surrogaat-moeder is van hoofdpersoon Scarlet O’Hara (Vivien Leigh). Sterker nog: Mammy is de enige die Scarlet altijd zegt waar het op staat en iemand voor wie Scarlet respect heeft. McDaniel mag dan grossieren in rollen als bediende, maar zij speelde altijd sterke, scherpzinnige vrouwen die niet bang waren om voor hun mening uit te komen. Ondanks haar Oscarnominatie mocht McDaniel vanwege haar huidskleur niet door dezelfde deur binnenkomen als de andere filmsterren! Naar verluidt had MGM een speech voor McDaniel geschreven waarmee ze wilden voorkomen dat hun ster een controversiële uitspraak zou doen. Eénmaal op het podium besloot ze de voorgeschreven speech te negeren en haar hart te laten spreken. Het is een korte, emotionele, nederige speech waarmee ze de weg hoopte te vrij te maken voor een nieuwe generatie zwarte acteurs. Het feit dat sindsdien slechts 14 zwarte acteurs een Oscar wonnen maakt duidelijk dat Hollywood het haar opvolgers niet gemakkelijk heeft gemaakt. Maar deze speech was en is nog steeds een inspiratie.

Gloria Grahame (1953 – The Bad and the Beautiful)

Met haar blonde haar, haar sensuele blik en haar verleidelijke stem was Gloria Grahame een perfecte femme fatale. Grahame speelde dan ook in enkele van de meest memorabele neo-noirs, waaronder Crossfire, In A Lonely Place, The Big Heat en Human Desire. Grahames doorbraak kwam overigens in Frank Capra’s sentimentele Kerstklassieker It’s A Wonderful Life. Daarin speelt ze een jonge vrouw die iedere man in het dorp om haar vinger weet te winden, behalve de man waar ze als kind eigenlijk al verliefd op is: George Bailey (James Stewart). Gezien de vele indrukwekkende rollen die ze speelde is het op zijn minst opvallend te noemen dat Gloria Grahame haar Oscar won voor een vrij kleine rol in The Bad and The Beautiful, een cynische satire op Hollywood met fimlegendes Kirk Douglas, Lana Turner, Walter Pidgeon en Dick Powell. Ze ontving de prijs uit handen van Edmund Gwenn met wie ze een paar woorden wisselt. Vervolgens houdt ze tot ieders verbijstering de korte Oscarspeech ooit: “Thank you very much!” en ze verlaat het podium. MC Bob Hope herpakt zich snel en grapt: “She barely made it!”

Marlon Brando (1973 – The Godfather)

Marlon Brando was niet de eerste acteur die weigerde zijn Oscar in ontvangst te nemen. George C Scott had in de jaren ’60 zijn minachting voor de hele Oscarceremonie duidelijk uitgesproken en lag naar verluidt te slapen in een bungalow duizenden kilometers verderop, toen de Academy hem in 1971 een Oscar toekende voor zijn rol in Patton. Scott vond de Oscarsuitreiking een onzinnige vleesparade waarmee acteurs onnodig tegenover elkaar kwamen te staan. Twee jaar later besloot ook Marlon Brando zijn Oscar voor beste acteur te weigeren, maar Brando had daar een hele andere reden voor. Daarom vroeg hij Apache Sacheen Littlefeather, een Amerikaanse actrice en strijder voor Indianenrechten, om namens hem het podium te betreden. In een opvallend nederige speech maakte Littlefeather namens de afwezige Brando duidelijk dat hij de prijs niet in ontvangst kon nemen vanwege de manier waarop Hollywood de Indianen portretteerde. Sacheen Littlefeather verwees mede naar de vertoning van oude westerns op televisie. De gemengde reactie van het aanwezig publiek is veelzeggend, maar dit was hoe dan ook een uitgelezen mogelijk om Hollywood te confronteren met een zwarte bladzijde uit haar verleden. Het waardige optreden van Littlefeather, gekleed in traditionele Apache-kleding, maakt dit extra memorabel. Het onderstreept bovendien dat Hollywood niet alleen prestaties moet vieren, maar ook de eigen tekortkomingen dient te erkennen. Gelukkig zijn er nog steeds filmsterren die niet bang zijn om tegen de stroom in te gaan, zoals we vorig jaar nog zagen toen vrouwelijke nominaties een zwarte jurk droegen en een vrouwenactivist meenamen als introducee. Brando was de echter eerste die Hollywood zo nadrukkelijk een schop onder de kont gaf.

Jack Palance (1992 – City Slickers)

Over eigenzinnige persoonlijkheden gesproken: Jack Palance was één van die ouderwetse macho-sterren die zijn traditionele waarden over mannelijkheid nooit onder stoelen of banken stak. Een uitgesproken persoonlijkheid en dat bleek ook toen hij zijn Oscar in ontvangst nam voor beste mannelijke bijrol in de komedie City Slickers. Hij begint met een scherpe opmerking over Billy Crystal, één van de hoofdrolspelers in City Slickers en de MC van die avond. Wanneer het publiek van het lachen is bekomen spreekt Palance zich tot ieders verrassing uit over een vorm van discriminatie waar slechts weinigen zich destijds mee bezighielden. De 73-jarige acteur maakte duidelijk dat studio’s huiverig waren om te werken met oudere acteurs vanwege de “risico’s” die dat met zich mee zou brengen. Palance besloot ter plekke een fysieke demonstratie te geven van zijn fitheid en zijn kracht om aan te tonen hoe belachelijk het was om een ervaren en gevierde af te schrijven, louter en alleen op basis van diens leeftijd. Streamingsdiensten weten inmiddels gemakkelijker een ouder publiek te bereiken en het succes van series als Grace & Johnny maken duidelijk dat er meer dan voldoende publiek is voor verhalen over ouderen. Palance was één van de eersten die zich publiekelijk uitsprak tegen de discriminatie van acteurs op leeftijd in deze hilarische, maar nog steeds relevante Oscarspeech.

Cuba Gooding Jr (1997 – Jerry Maguire)

Toen Cuba Gooding Jr zijn Oscar in ontvangst mocht nemen hanteerde The Academy een strak televisieformat waardoor de dankspeeches van de winnaars drastische ingekort moesten worden. Al snel bleek dat het voor winnaars vrijwel onmogelijk was om hun zegje te doen in de voorgeschreven tijd waardoor speeches regelmatig werden afgebroken door het orkest. Wanneer Gooding Jr de prijs voor ‘best supporting actor’ in ontvangst heeft genomen, begint hij dan ook met te zeggen dat hij weet dat het orkest zijn speech zal onderbreken. Onvermijdelijk komt zijn voorspelling uit, maar hij laat zich niet uit het veld slaan. Cuba Gooding Jr. verheft zijn stem en vervolgt zijn gepassioneerde speech met een combinatie van enthousiasme, timing en ritme waardoor de muziek zijn woorden niet verstoort, maar juist versterkt. De staande ovatie van het publiek spreekt voor zich en onderstreept waarom veel mensen dit zien beschouwen als de beste Oscarspeech aller tijden.

Roberto Benigni (1999 – La Vite é Bella)

Roberto Benigni ’s controversiële romantische komedie La Vita é Bella was genomineerd voor zeven Oscars en won er uiteindelijk drie. De legendarische Italiaanse filmdiva Sophia Loren was aangewezen om de Oscar voor ‘beste buitenlandse film’ uit te reiken. Hoewel iemand uit het publiek vlak voor de bekendmaking al “Roberto” roept, reageert Benigni totaal verrast wanneer blijkt dat La Vita é Bella de winnaar is. Hij springt letterlijk op de stoel en klimt over het publiek voor hij met een kinderlijk enthousiasme het podium betreedt. In gebroken Engels geeft hij een dankspeech waar de vreugde van afspat. Niet iedereen kon deze actie van Benigni waarderen, maar hij zorgde wel voor een moment dat de liefhebbers van de Oscars meer dan 20 jaar later zich nog steeds goed kunnen herinneren. Hopelijk brengt de Oscaruitreiking van 2021 ons meer van dit soort spontane uitbarstingen.