Lip-fillers en facelifts voorbij: altijd maar jong willen blijven kan dodelijke gevolgen hebben

Wie de jeugd heeft, heeft de toekomst. Allemaal leuk en aardig, maar zodra je ouder begint te worden, behoor je volgens deze leus automatisch tot het verleden. Dat is de deprimerende realiteit waarmee een voormalig actrice en fitness goeroe in The Substance wordt geconfronteerd. Het vergankelijkheidsproces is in gang gezet en niets kan dit nog tegenhouden. Of wel...?

Dagelijks miljoenen mensen blij maken is een dankbaar beroep. En dat is precies wat Elisabeth Sparkle (Demi Moore) doet in een aerobics ochtendshow. Maar op haar 50ste verjaardag krijgt ze te horen dat ze uitgerangeerd is en dat haar producer naarstig op zoek is naar een vervangster. Iemand die jong, hip en beeldschoon is. Liz komt op straat te staan en kijkt beduusd toe hoe zij langzaam maar zeker uit het publieke bewustzijn wordt verwijderd.

Lees ook: Internet compleet ondersteboven van Cillian Murphy in heftige trailer: 'Zo, dit wordt weer een Oscar'

Ze wordt het slachtoffer van een auto-ongeluk wanneer ze afgeleid raakt en wonder boven wonder heeft ze geen schrammetje. Een verpleger voorziet haar van een USB-stick waarop de naam THE SUBSTANCE prijkt, plus een telefoonnummer. Het belooft een jongere, mooiere en geperfectioneerde versie van jezelf. Liz besluit een bestelling te doen en ziet na gebruik van het middel zichzelf op de badkamervloer liggen. Een beeldschone jonge vrouw (Margaret Qualley) staart terug in de spiegel. Haar toekomst is opeens een stuk rooskleuriger! Nu hoeft ze alleen maar de simpele instructies te volgen, door iedere week van lichaam te wisselen.

Ongezonde obsessie

Regisseuse Coralie Fargeat legt op treffende en pijnlijke wijze de vinger op de zere plek. Vrouwen moeten jong en aantrekkelijk zijn, terwijl de mannen die dat bepalen zich continu van hun lelijkste en meest bekrompen kant laten zien. Maar dan ook letterlijk, met behulp van een groothoeklens, waarmee het personage van Dennis Quaid wordt geïntroduceerd. Zowel de camera als de microfoon zoomen even later in op zijn weerzinwekkende eet- en smakgewoontes, terwijl deze Harvey - toevallig gekozen naam...? - de carrières van jonge vrouwen kan maken of breken.

The Substance weet de kijker op indrukwekkende wijze ongemakkelijk te maken, en dan worden de onsmakelijke effecten en het onvermijdelijke bloed nog buiten beschouwing gelaten. Op audiovisueel was Fargeats langspeelfilmdebuut Revenge al een treffende vingeroefening, terwijl ze dezelfde thema's al aansneed in haar kortfilm Reality+. Ook hierin kunnen gebruikers zich tijdelijk beter en jonger voordoen dan ze zijn, hoewel de obsessie daarin meer individueel wordt uitgebeeld. De hypocrisie die de media de wereld in pompen komt in The Substance onder een vergrootglas te liggen.

Wansmaak extravaganza

Natuurlijk kent deze film ook zijn toonbeelden van walgelijkheid, zoals het een body horror-project betaamt. Sterker nog, mensen vielen flauw en verlieten huilend een voorvertoning in Groningen. Zwakke maag? Marketingstunt? Wie zal het zeggen? De beelden die bij deze mensen hun maag deed omdraaien vormen echter een cruciaal onderdeel van de film. Want zijn die nou echt misselijkmakender dan de manier waarop media en maatschappij met het schoonheidsideaal omgaan?

Dat gezegd hebbende is er tijd, aandacht en liefde gestoken in de praktische effecten. Zelfs op wie ertegen kan zullen ze een behoorlijke indruk achterlaten, al is het maar om de kunde die erbij komt kijken. Ze tonen bovendien de waanzin die loskomt in het brein van de gebruikster. De jeugd waar je naar snakt terugkrijgen is geweldig, maar hoe frustrerend is het dat je daar maar een week per keer van kunt genieten? En waarom zou je dit eigenlijk moeten willen? Is dit het allemaal wel waard?

Ingebakken

Het moet gezegd, wie de plotomschrijving van The Substance heeft gelezen, zal in staat zijn om enkele zaken te voorspellen. De hervonden jeugd is een prachtig geschenk, maar de beperkte tijd die je ervan kunt genieten gaat natuurlijk een probleem opleveren. Fargeats verhaal is echter een schitterend voorbeeld van hoe voorspelbaarheid geen enkel obstakel hoeft te vormen. Het hoe is namelijk minstens zo belangrijk als het wat.

Kortom, de manier waarop het script aan je getoond wordt grenst aan - of overschreidt zelfs - de relevantie van de inhoud. Een andere recente film die dit heel mooi weet te illustreren is Blink Twice, het regiedebuut van Zoë Kravitz dat momenteel ook nog in de bioscoop te zien is. Hierin wordt een simpele cocktailserveerster meegenomen naar het privé-eiland van een controversiële tech-miljardair. De vakantie en de locatie zijn paradijselijk, en niemand wil dat die eindigt. 'Maar iets klopt er niet en zal ze het eiland wel levend verlaten?'

Ook hier raad je al vrij snel - misschien zelfs voordat de film goed en wel begonnen is - waar het probleem ligt. Maar wanneer de gebeurtenissen goed verteld worden, hoeft dit geen enkel probleem te zijn. Integendeel, qua storytelling weet zowel The Substance als Blink Twice de kijker volledig mee te voeren, ongeacht de zaken die al in het plot gebakken zitten. We hebben hier niet zomaar te maken met - vergeef de uitdrukking - style over substance, maar over een audiovisuele aanpak die de inhoud aanzienlijk versterkt.

The Substance

Fargeats tweede film is op meerdere manieren fantastisch verontrustend. De - letterlijke wisselwerking tussen Moore en Qualley, die alles geven en de meest intrigerende invulling geven aan hun 'gezamenlijke' rol, functioneert perfect. Zowel aan de horror van het thema als die van de praktische effecten kun je niet ontsnappen en die weten samen met een gelikt script een schitterend en relevant verhaal te vertellen. Daar geven we met gemak een meer dan verdiende 4,5/5 aan.

Bekeken in de persvoorstelling van Slieker Film in Leeuwarden. The Substance is nu te koop - pardon, te zien in een filmtheater bij jou in de buurt. Bekijk de commercial - nee, de trailer, sorry, hieronder.