Voyna i Mir (1965)

Wordt (eindelijk) door Criterion op bluray uitgebracht, kan niet wachten!

12 en 26 oktober te zien in Kino Rotterdam

Bezig aan de marathon in Kino. Net het eerste deel achter de rug (2,5 uur). Prachtige poëtische cinema met een aantal schitterende scenes. Heerlijk hoe anders de Russische beeldtaal soms is. Vraagt even een aanpassing. Zeker wanneer er frans gesproken wordt, een Russische voice-over het vertaalt en er engelse ondertitels zijn. Of de veldslagen, waarbij twee muzikale stukken net zo met elkaar botsen als de soldaten op het veld. Indrukwekkende cinema!

Nog 4,5 uur te gaan.

Deel twee is prachtig met schitterende dans en muziekstukken. Weergaloze fotografie ook. Steekt Barry Lyndon naar de kroon. Op naar deel 3: Oorlog!

Wat een fantastisch stuk film was dat! De slag om Boridino moet wel een van de meest epische filmscenes ooit zijn. Indrukwekkende chaos met 1500 paarden, 10.000 figuranten en meer explosies dan met oud en nieuw.

Erg benieuwd hoe dit meesterwerk wordt afgerond.

Wat een heerlijke kijkervaring was dit. Episch!

Het leuke is dat ik een maand geleden die andere grote klassieker op het witte doek zag. Gone with the Wind. Daar heb ik toen ook van genoten, maar eerlijkheid gebied te zeggen dat vergeleken met War and Peace dat een hele bescheiden productie is.

Op 26 oktober is hij nogmaals in Kino. Gaat dat zien als je de kans hebt.

schitterend idee, Basto om een soort live verslag te geven van uw ongelooflijke cinemabeleving in het kader van een filmmarathon. Ik kreeg onmiddellijk zin. Jammer dat Rotterdam net te ver is !

Dank. Ik zou serieus overwegen nog een keer te gaan, maar heb de 26e s avonds ook al twee Horrorvoorstellingen (Howling & American Werewolf) staan. Dus dat wordt wat veel van het goeden. Maar kan iedereen die wel in de buurt zit het van harte aanbevelen.

Ik ga zaterdag er speciaal voor naar Rotterdam vanuit Friesland (met overnachting). Kan deze unieke kans niet laten liggen

Naar aanleiding van mijn eerste bezoek aan Rusland vorig jaar, dat heel goed beviel, ben ik me wat meer beginnen verdiepen in de taal, cultuur en geschiedenis van dit unieke land. Toevallig had ik het boek Oorlog & Vrede nog staan in mijn boekenkast, jaren geleden opgepikt voor een prikje wegens de overbekende titel en auteur, maar nooit verder geraakt dan een paar tientallen pagina's door de schrijfstijl en veelheid aan personages. Dit jaar, met wat meer tijd om handen door voor de hand liggende redenen, dan maar eens mijn tanden erin gezet en het volledige epos over de loop van een half jaar uitgelezen. Toen ik te weten kwam dat er een Russische megafilm/miniserie-verfilming van bestond, moest ik deze dan ook wel gaan bekijken.

Vooreerst moet ik zeggen dat wat kennis van de geschiedenis in kwestie en/of het lezen van het boek op voorhand zeker aangewezen is. Ik kan mij voorstellen dat dit verhaal voor de volledige leek anders moeilijk, zo niet bij vlagen onmogelijk, te volgen is. Zelfs met een speelduur van bijna zeven uur voelt het nog alsof je maar een "korte", eerder fragmentarische samenvatting van het verhaal voorgeschoteld krijgt.

Dit komt vooral doordat er weinig tot geen context wordt gegeven bij de gebeurtenissen die hier plaatsvinden. Napoleon en de Fransen vechten tegen de Tsaar en de Russen en dat leidt af en toe tot veldslagen en plundering, daar blijft het dan wel bij. Zij die meer omkadering of uitleg hadden gewenst (zoals Tolstoj wel geeft in het boek) over het hoe en waarom van dit alles, zullen op hun honger blijven zitten bij deze verfilming. Ook individuele scènes (zoals bijv. de soldaten die zich ineens massaal naakt in het water storten om zich te verfrissen) komen plots voorbij, zonder enige duiding, waardoor deze film meer dan eens als een aaneenschakeling van losse scènes voelt eerder dan een coherent verhaal.

Met betrekking tot wat er dan wél aan bod komt in de film, blijft Bondarchuk (regisseur en speler van het hoofdpersonage Pierre) grotendeels hondstrouw aan het boek, op het levenloze af. Gebeurtenissen, dialogen, en zelfs gedachten van de personages worden zowat letter voor letter gereproduceerd. De gulden regel "show, don't tell" wordt hier geregeld met de voeten getreden door het veelvuldig gebruik aan voice-over waarbij de gedachten en gevoelens van de personages op een dienblaadje worden gepresenteerd. Dit werkt in een boek, maar veel minder in een film, waar het stijf en gekunsteld overkomt. Ik had dan ook liever gezien dat de regisseur wat was afgeweken van de strikte vorm van het boek en meer subtiel door middel van dialogen, suggestie en mimiek van de acteurs zijn boodschap had proberen over te brengen.

Daarnaast heb ik ook mijn twijfels bij sommige castingkeuzes. Ik las dat Bondarchuk deze gelegenheid wou aangrijpen om iets oudere acteurs uit de Russische cinema opnieuw hun moment in de spotlight te geven, maar dat leidt voor mij tot een reeks miscasts. Zo spelen Bondarchuk en Tikhonov (respectievelijk 45 en 37 bij het uitkomen van deze film) Pierre en Andrej, personages die waarschijnlijk in het begin/midden van hun twintiger jaren zijn in het begin van het boek. Als ze dan beiden verliefd worden op tienermeisje Natasja in deel één, is dat op zijn minst een beetje creepy te noemen. Idem voor de actrice die Hélène speelt, die te oud is en (bot gezegd) niet knap genoeg voor dat personage, in het boek een jongvolwassen verleidster die alle hoofden doet draaien met haar schoonheid. Ook Nikolaj en Marja, wiens rollen hier fel gereduceerd zijn t.o.v. het boek, komen niet echt uit de verf. Andere acteurs, als Koetoezov, Anatole Koeragin en de vader van Andrej, waren dan wel weer helemaal geknipt voor hun rol.

Ik geef hierboven vooral kritiek. Wat maakt deze verfilming dan wel het kijken waard? Louter de waanzinnige schaal van het hele gebeuren. Bondarchuk leed naar verluidt twee hartaanvallen bij het maken van deze film, en dat is niet onbegrijpelijk als je ziet wat voor titanische productie dit was. Dit heeft veel geld gekost, en dat is er aan te zien, met opvallende sets, kostuums, duizenden figuranten, en kwalitatief hoogstaand camerawerk. Dit was o.a. één van de eerste films waarbij camera's werden gemonteerd op honderden meters lange lijnen om vervolgens met halsbrekende snelheid over het landschap heen te zoeven, en dat levert cinema op om van te smullen.

De veldslagen in deel 1 en 3 zijn imposant gefilmd, met wijde shots van troepen zo ver het oog kan zien die elkaar te lijf gaan met kanonnen, paarden en bajonetten. Een filmliefhebber die zich beseft dat dit zonder computereffecten in elkaar gestoken is, kan niet anders dan het schouwspel met open mond aan te zien. De oorlog wordt in beeld gebracht als één grote chaos waarbij Russen en Fransen amper van elkaar te onderscheiden zijn, maar dat is dan weer eerder in lijn met Tolstojs filosofie dat oorlog een rommelboel is waarbij keizers en generaals slechts de illusie van controle over hun manschappen hebben. De beelden van de adellijke bals in deel 2 of van Moskou dat in brand staat en geplunderd wordt in deel 4 zijn evenzeer spectaculair op hun eigen manier.

Toch ben ik uiteindelijk wat teleurgesteld in deze verfilming. Dat komt vooral doordat ik me te weinig kon inleven in de personages, doordat die nooit de kans krijgen om boven hun strakke keurslijf van boekpersonage uit te stijgen. Er wordt bij vlagen ook nogal melodramatisch geacteerd, op het komische af. Dit ontbreken van een sterk persoonlijk menselijk aspect zorgt ervoor dat ik het waarschijnlijk helaas bij één kijkbeurt van dit filmepos zal houden.

Op de blu-ray van Criterion is de film verdeeld in de verschillende delen die hier ook los op MM staan. Ik heb zojuist een discussie van meer dan vijftien jaar geleden teruggelezen over de keuze om zowel deze versie als de losse delen op de site te handhaven, maar is het niet goed dit toch nog eens te heroverwegen en alles gewoon naar deze pagina te integreren?

Globaal gezien kom ik op een 3,5*... Visueel is de film absoluut prachtig en Bondarchuk, die eigenlijk van stiel een acteur was, haalde alles uit de kast om Ruslands grootste literaire werk zo prestigieus mogelijk uit te werken. Of het nu de weelderige balzalen zijn, de grootschalige veldslagen of de wilde natuur, de beelden blijven meer dan eens hangen als fata morgana's. Waar het soms minder goed zit zijn de tijdssprongen die de film onaangekondigd maakt en de overdaad aan personages die niet altijd een volwaardige rol krijgen toebedeeld in het verhaal. Dat, en de nogal literaire voice-over en dialoog, maakten het niet altijd makkelijk om te volgen. Uit het langdradige tweede deel kon wel een uur geschrapt worden. Maar als verfilming vind ik deze meer geslaagd dan de Amerikaanse film uit de jaren 50 (3*). De Russische identiteit en het vigoureuze nationale bewustzijn dat het tsaristische Rusland typeerde vond ik onmisbaar.

Van internet geplukt 4x dvd9 + 1 dvd extra's van harde schijf verwijderd.