Taxandria (1994)

Mooi maar oh zo traaggg.

Servais heeft er ook 10 jaar aan gezeten of zo...

Vond het zeer mooi, veel symboliek, herkenbare Vlaamse en Brusselse architektuur, tot de verbeelding sprekende sfeer, schitterende iddeen: de 'bobbies', het einde, de wetten...

mooi

Moeilijk om te beoordelen. Het is alsof je 82 minuten naar een schilderij zit te turen. Toch maar 3 sterren voor de mooie beelden en de sfeer...

De Oostendenaar Raoul Servais, die volgende maand tachtig wordt, is een internationale pionier van de animatiefilm. In 1966 stampte hij in het KASK in Gent het allereerste opleidingscentrum voor animatiefilm op het Europese vasteland uit de grond.

Taxandria, waar Servais tien jaar aan werkte, wordt beschouwd als zijn magnum opus. Alain Robbe-Grillet, scenarist van L’annéé derrière à Marienbad van Alain Resnais, schreef mee aan het scenario voor Servais’ enige langspeelfilm.

Servais ontwikkelde voor deze film de Servaisgrafie, een techniek die een combinatie van live-action en animatie toelaat. In dit geval echte filmbeelden tegen een getekende achtergrond. Deze technologie werd in de film geïntegreerd via het Duitse Toccata-systeem. Een gelijkaardige mix van live-action en animatie werd eerder al verwezenlijkt door de Tsjech Karel Zeman in de Jules Verne-verfilming ‘Vynález zkázy’ (Een Duivelse Uitvinding, 1958) [staat in 8 delen op YouTube]. De techniek was ondertussen al “achterhaald” door digitale computertechnologie maar Servais wil sowieso toch altijd dat de basis voor de film manueel blijft. Het blijft natuurlijk duizend maal mooier dan de uniforme cleane CGI–shit die de volgende 15 jaar in de zalen zou gestort worden.

De getekende wereld, waarin Servais zijn acteurs van vlees en bloed plaatst, is gemodelleerd naar het oeuvre van de Belgische surrealistische schilder Paul Delvaux. (Servais’ volgende (kort)film Nachtvlinders (1997) was opnieuw een hommage aan het universum van Delvaux). Omdat de producent niet overtuigd was dat Delvaux’s schilderingen een hele film konden dragen werd een bijkomend beroep gedaan op François Schuiten (°1956). Een Belgische stripkunstenaar, bekend van zijn stripreeks Les Cités Obscures die hij samen met Benoît Peeters maakt. De strip speelt zich eveneens af in een imaginaire wereld waar mensen in afzonderlijke onafhankelijke stadstaten leven en is ook met een oog voor grote architecturale zorg gemaakt. De mix Delvaux-Schuiten resulteert in een hybride stijl die de schilders verticaliteit en de tekenaars imposante fantastiek verenigd.

Het is evident dat Servais daarmee afwijkt van de animatietraditie van Hollywood (Disney, Hanna Barbara tot Pixar) en steunt op een heel eigen specifieke Belgische surrealistische traditie, die niet zelden gedefinieerd wordt als het wezen van de Belgische film (cf. de avant-garde vanaf de late jaren twintig met Charles Dekeukeleire en de vroege Henri Storck; Marcel Mariën trok de surrealistische traditie van de jaren dertig door tot het magisch-realisme van André Delvaux en recenter Remy Belvaux). Ook de band met de plastische kunsten behoort tot de essentie van de Belgische cinema. De Belgische film put uit het rijke kunsthistorische verleden als letterlijk onderwerp of in de vorm van aandacht voor het beeldende of picturale. Pionier Henri Storck maakte al kunstfilms over Rubens en Delvaux. Onder andere Luc de Heusch zette die traditie verder en vernieuwde de documentaire kunstfilm met Rubens (1948). Sociale bewogenheid of maatschappelijk engagement is ook een typisch kenmerk in de Belgische filmgeschiedenis (opnieuw Storck met Borinage-films, maar een sterkere traditie in Franstalig België). Je kan dus stellen dat Servais met Taxandria wezenlijk verankerd is in wat gedefinieerd wordt als de kenmerken van de essentie van de Belgische cinema. Taxandria speelt zich bijgevolg af in een fabelachtige sfeer die Hollywoodanimatie maar zelden kan begrijpen of bereiken. (cf. de zwakke St. Exupery-adaptatie The Little Prince uit ’74 van Stanley Donen). De atmosfeer van Taxandria sluit dan meer aan bij Miyazaki (à la Spirited Away) dacht ik zo? Servais zegt zelf: “I can't bear Disney clones. Unfortunately, there have been all too many. I also hate computer films when they are made by good technicians who do not have any artistic sensitivity. Fortunately, we have started to turn the corner in this area.” (interview)

In hetzelfde interview legt Servais uit: “Despite the many script revisions Taxandria went through, the basic message has been retained: a warning against intolerance and authoritarian ideology.” De commentaar op de Oost-Europese regimes en de val van de Muur is vrij duidelijk (komt ook op tv). Ik zag echter ook een zekere universele dimensie van de kritiek. Het personage Virgilius en de titel van de film, ontleend aan de vroegere gelijknamige Romeinse provincie gelegen in de Antwerpse Kempen, zouden een verwijzing kunnen zijn naar Rome als imperium. De heersende dynastie in Taxandria is die van Filipus. Filipus I-II was/waren de stichter(s). In de geschiedenisles moet prins Jan over de Reformatie leren en over de Beeldenstorm van 1566, de indirecte aanleiding voor de Tachtigjarige Oorlog. De Spaanse vorst…Filips II die toen over de Nederlanden heerste, antwoordde met repressie op deze vernielzucht (en stuurde de Hertog van Alva op ons af). De autoritaire repressie van de Sovjet-Unie is dus heus niet zo uniek en op die manier wordt een zekere universaliteit gegeven aan de film? Vandaag blijft het thema natuurlijk brandend actueel.

De kafkaëske dystopie wordt speels en origineel vorm gegeven. Denk maar aan de mannenketting met garibaldihoeden heupdiep in het water die “Chinees gefluister” van afgeluisterde gesprekken doorgeven.

Verder las ik Taxandria ook als een profetische commentaar op de virtuele realiteit waarin we nu leven. Via een digitale avatar (cf. parallelle wereld Taxandria) duiken we onder op MSN of zelfs Second Life en World of Warcraft.

Het verhaal heeft vind ik niks om het lijf, de muziek vind ook niet om aan te horen! Maar de kostuums en uiteraard de animatie zijn van zo een prachtige kwaliteit. Wauw! De animatie en de figuratie is een soort combinatie tussen de film Metropolis en de typetjes van Monty Python. Deze twee dingen, de animatie en de aankleding ( kostuums) maken deze film het kijken zeker waard. Maar omdat de rest niet echt goed is geef ik hem maar 3,5*, maar wel een ruime 3,5*

prachtig

gekke film met zo'n bedrukte sfeer. 3*

Het was jammer om te concluderen dat deze film veel grootser en beter had kunnen zijn zonder al de productionele heisa. Jammer voor Servais dat hij zijn oorspronkelijk idee niet ten volle heeft kunnen uitwerken naar eigen goeddunken.

Zwaktepunten van Taxandria zijn het verhaal en de houterige acteerprestaties. Er zit leuk bronmateriaal in voor een charmante fantasyfilm "jaren '80-stijl", maar het eindresultaat voelt lang niet stevig genoeg aan.

Wat wél werkt, is de combinatie van de prachtige apocalyptische Taxandrialandschappen en de grauwe muziek. Ook zitten er enkele leuke vondsten in de film, zoals de Twee Prinsen (in de beste, ietwat macabere, Wizard of Oz-traditie) en de agenten/"wachters".

Voorts klaagt het verhaal ietwat melig en "in-your-face" zaken aan als autoritaire regimes, het gebrek aan ruimte voor fantasie/dromen en dergelijke meer.

Ook vind ik het jammer dat men niet geopteerd heeft voor de echte Servaisgrafie, zoals die al te zien was in Harpya en Papillons de Nuit. Wegens tijd- en geldgebrek heeft men gekozen voor de prille digitale animatietechnieken, waardoor het resultaat er toch wel een tikkeltje gedateerd uitziet. Niet op de charmante manier, maar op een ietwat kneuterige en knullige manier. Mocht Taxandria opgebouwd zijn in ware Harpyastijl, dan zou het eindresultaat nu veel mystieker en "kunstzinniger" geoogd hebben. Jammer.

Taxandria had groots kunnen zijn, maar blijft steken op vlak van uitwerking. Toch is de film behoorlijk uniek en interessant om gezien te hebben, maar hij behoort zeker en vast niet tot Servais' beste werk.

3*

Niet mijn favorieteve genre, dus niet echt makkelijk om doorheen te komen, je moet er van houden van deze stijl.

Trailer en Palmares

Spijtig dat de interessante visie van Servais een beetje op de achtergrond is geraakt door bemoeienissen van anderen. Er zal voor zo'n groot project altijd wel een soort van compromis nodig zijn, maar bij momenten zie je een glimp van een heel intrigerende visie waarin architectuur en kunst naadloos overgaan in een fantasy wereld. Helaas heeft men het gewrongen in een soort vreemde vibe alsof het een nieuwe Neverending Story moest worden, een jeugdfilm die een groot internationaal publiek moest vinden.

Er is geen groots verhaal en de acteerprestaties zijn ook al niet indrukwekkend. Mogelijk is dat omdat men vooral voor een blue screen moest acteren, wat zeker niet evident is. Maar in de gewone live action segmenten heb je eerder de indruk dat je naar een jeugdfeuilleton zit te kijken van de Brt en niet naar een dure langspeelfilm.

Waar Jodorowsky's Dune doet dromen van een film die theoretisch had kunnen gemaakt worden, is dit Taxandria van de vele films die men gemaakt heeft maar waar uiteindelijk niemand echt tevreden naar terugblikt. Er blijft iets knagen dat er veel meer in zat.