Nippon Konchûki (1963)

Wow, toch weer behoorlijk onder de indruk. Een film over het leven van een Japanse vrouw van haar geboorte in 1918 tot wat toen het heden was, begin jaren '60. Maar de nieuwe regisseurs van de jaren '60 lieten een heel ander Japan zien dan de oudere garde. Waar vrouwen daar vaak zichzelf opofferden voor anderen is Tome iemand die zich door geen tegenslag uit het veld laat slaan en steeds opportunistische keuzes maakt en uit is op welvaart. Als het af en toe nodig is om vrienden te verraden doet ze dat. Haar eigen overleven is belangrijker, veel belangrijker dan welke relatie met wie dan ook behalve misschien die met haar dochter.

Japan wordt in deze film voorgesteld als een maatschappij waarin iedereen vooral eigen succes nastreeft. Was het voor de oorlog meer een zaak van eer, na de oorlog is het meer keihard geld. Vrienden ben je zo lang het je meer oplevert dan dat je verliezen kan. Alles is besmet. Zelfs de sekteachtige kerk waarin Tome haar zonden opbiecht, Daar wordt ze gerekruteerd voor werk in een bordeel, nota bene voor een dame die daar een hoge functie heeft. Dit alles speelt zich af in de schaduw van scharnierpunten in de Japanse geschiedenis zoals de oorlog met China, WO2 (en vooral de overgave van Japan), de Amerikaanse bezetting en de protesten daartegen. Al zijn die gebeurtenissen voetnoten, want in de praktijk blijft Tome's leven een zelfde soort strijd.

Een film vol oneerlijke mensen uit op lust, geld en welvaart. Soms cynisch, soms ontroerend, soms pervers en soms ook erg grappig. Maar niet bepaald zonder hoop. In het prachtige einde zit in elk geval de suggestie dat Tome en haar dochter herenigd worden en ze kiest voor haar. Bovendien is Tome eigenlijk oersterk. Ze is dan wel bepaald geen engel, maar kan wel heel veel aan.

4.0*

Door je review wel zin gekregen in deze film. (moet nog steeds een keer die box aanschaffen, beetje duur alleen) Er spreekt ook iets uit wat ik typisch voor imamura vindt, zijn wereldbeeld, en wat me heel erg aanspreekt in zijn films.

Ik heb nog maar weinig gezien van Japanse New Wave, en dit was pas mijn eerste Imamura. Wat meteen opvalt is zijn radicaal andere kijk op Japan dan de generatie voor hem, Kurosawa en Ozu. Daar waar de oude meesters veelal het plattelandsleven idealiseren, de Japanse cultuur van respect en waardigheid tonen, kiest Imamura er voor een andere, lelijker kant van Japan te laten zien. Het platteland is allesbehalve een idylle, het is eerder een bastion van achterlijkheid, waar ze pasgeboren meisjes het liefst gelijk onder de groene zoden stoppen en vader/ grootvader zonder al te veel belemmeringen relaties kan onderhouden met zijn dochter en later ook kleindochter.

Familiebanden zijn ook allesbehalve heilig, en het einde zag ik dan ook niet bepaald als hoopvol: Tome wordt er door haar geldschieter op uitgestuurd haar dochter terug te halen naar de stad, van een mooie moeder-dochter hereniging lijkt me geen sprake. Het leven in de stad is overigens niet veel beter dan het plattelandsleven, een wereld van ontrouw, exploitatie en verraad, alles gericht op materiële verbetering.

De schematische vertelling aan de hand van data die ook een rol spelen in de Japanse geschiedenis werkt wel, net als wat leuke visuele vondsten die net wat afwijken van de traditionele verteltrant. Een aparte stijl gebruikt Imamura, met shots door ramen en kieren, terwijl de gebeurtenissen op de voorgrond en achtergrond zich simultaan afspelen.

Zoals Flavio hiervoor al aangeeft, schetst Imamura in deze film een heel ander Japan dan bekende regisseurs voor hem lieten zien. Het is een rauwe film over de onderkant van de Japanse samenleving met ongepolijste personages, die ongegeneerd in het leven staan.

Het is daarnaast een film met een feministische inslag, vooral dankzij de ijzersterke titelrol van Sachiko Hidari.

Dat Imamura bij wijze van achtergrondverhaal regelmatig historische gebeurtenissen projecteert lijkt mij vooral bedoelt voor binnenlands gebruik. Als buitenstaander kan ik daar niet zoveel mee en daarom heb ik die korte intermezzo’s toch enigszins als storend ervaren.