Meral Ö wordt geterroriseerd door de Belastingdienst, en dit is hoever ze gaan

De overheid hoort haar burgers te beschermen. Wanneer datzelfde instituut het juist op onschuldige inwoners heeft gemunt, leven we plotseling in een heel andere wereld. Toch is dit gebeurd, wat resulteerde in de zogeheten Toeslagenaffaire. Na twee documentaires eraan te hebben gewijd, komt Stijn Bouma nu met een speelfilm die de gedupeerden een gezicht geeft.

Het toch al niet rooskleurige leven van de Turks-Nederlandse Meral Özturk (Dilan Yurdakul) wordt compleet overhoop gegooid. Ze heeft net een scheiding achter de rug en staat er alleen voor in de opvoeding van haar twee dochters. Alsof dat nog niet genoeg is, wordt ze door de Belastingdienst opeens opgezadeld met een gigantische schuld van €34.256. Haar bezwaarschrift is zoekgeraakt of expres weggemoffeld; niemand kan het haar vertellen.

Lees ook: Ontroerende dramafilm 'Hope Gap' is een verscholen parel op Netflix: 'Een prachtige en indrukwekkende film'

Hulp van Vadertje Staat kan ze vergeten. In plaats van dat er deuren voor haar opengaan, ziet ze hoe er consistent muren worden opgeworpen. Er wordt beslag op haar loon gelegd, wat haar reduceert tot de meest vernederende klussen. Van ambulante hulp moet ze het nu rooien van een schoonmaakbaantje met een zwaar gereduceerd inkomen. Bovendien wordt ze nauwlettend in de gaten gehouden door een controleur (Gijs Naber), die de menselijke maat en de gretigheid naar promotie tegen elkaar moet afwegen.

Achtergrond

In 2017 kwam een nationaal schandaal aan het licht waar duizenden ouders het slachtoffer van werden. In 204 besteedde de Nederlandse regering aandacht aan 'fraudepatronen', waar voornamelijk mensen met een migratieachtergrond zich schuldig aan zouden maken. Ook bij autochtone gezinnen werd ingegrepen bij de minste of geringste verdenking van onrechtmatig handelen om in aanmerking te komen voor kinderopvangtoeslag.

Wie eenmaal op de korrel werd genomen, kon zich nagenoeg onmogelijk aan de greep van de Belastingdienst onttrekken. De slogan 'Leuker kunnen we het niet maken, wel makkelijker' bleek voor de getroffen ouders één grote leugen, omdat er werd gesjoemeld met bewijsstukken. Zij werden dikwijls van het kastje naar de muur gestuurd en weer terug. Wegens het niet kunnen afbetalen van hun schulden, resulteerde dit er meermaals in dat kinderen van gedupeerden uit huis werden geplaatst.

Ratten

Bouma maakte reeds Alleen tegen de Staat: Moeders over het Toeslagenschandaal en Sheila versus de Staat over dit gevoelige onderwerp. Nu volgt er dus een speelfilm die een beeld geeft van de verschrikkelijke situaties waar ouders in terechtkwamen en hoe onmogelijk het was om uit de put te klimmen die de overheid voor hen had gegraven. Alleen al de titel De Jacht op Meral Ö merkt aan hoe zij als criminelen werden weggezet.

Maar wat je ook op je kerfstok hebt, de grondwet zegt dat je je ertegen moet kunnen verdedigen. Zoals reeds aangegeven, werd deze mogelijkheid de slachtoffers ontzegd. Zo ook Meral. Waar ze er eerst slechts een hard hoofd in heeft dat dit nog goed komt, blijven de problemen zich opstapelen. De mogelijkheden die ze aanpakt om haar schamele inkomen aan te vullen, worden als zwartwerken beschouwd, waardoor haar positie nog benarder wordt.

Klassieke slechteriken

In een film als deze moet je je compleet kunnen vereenzelvigen met de personages. Daarin slagen de makers en de hoofdrolspelers met vlag en wimpel. Waar het begint met een relatief simpel onrecht of een fout, wordt langzaamaan duidelijk dat Meral werkelijk geen kant op kan. Zodra instanties ook achter haar kinderen aan gaan, wordt haar helemaal duidelijk dat niemand haar zal helpen.

Dat maakt het inleven met de protagoniste behoorlijk eenvoudig. Wel zou je een kanttekening kunnen plaatsen bij de manier waarop de Belastingdienst wordt neergezet. Kosten noch moeite worden gespaard om zeker de personages van Sanne den Hartogh en Raymond Thiry in een zo kwaad mogelijk daglicht te plaatsen. Echter, uit onderzoek blijkt dat er bij de uitvoering van het anti-fraudebeleid wel degelijk sprake was van institutioneel racisme. Zo gek zijn deze portretteringen dus helemaal niet. Treffend is ook het enorme contrast tussen de situatie van Meral en haar achtervolger, die gewoon thuis met en wijntje op de bank tot rust kan komen. Terwijl de gedupeerde moeder zelf thuis kaarsjes moet aansteken en hopen dat ze de volgende dag brood kan kopen.

De Jacht op Meral Ö

Voor veel gedupeerden is de Toeslagenaffaire nog steeds een gebed zonder einde. Nu de zaak aan het licht werd gebracht, is er toegegeven dat de Staat heeft gefaald en dat de Belastingdienst te ver ging. Om die reden had De Jacht op Meral Ö vanaf twee derde van de film waar dan ook kunnen eindigen. Niet omdat 100 minuten te lang is of omdat het verhaal aan slagkracht verloor, maar omdat de situatie uitzichtloos is - en blijft.

Ook nu compensatieregelingen op gang komen. De nachtmerrie is voor vele gezinnen nog net zo sterk als toen die begon, zelfs met het uitzicht op verbetering. Bouma's film laat heel goed zien in wat voor benarde situaties getroffen gezinnen terecht zijn gekomen en wat ze allemaal moeten doen om het hoofd boven water te houden - als dat al lukt. De Jacht op Meral Ö is boos makend, en dat moet ook. De film krijgt daarom een zeer terechte 4,0/5.

Wederom bekeken in Slieker Film te Leeuwarden. De Jacht op Meral Ö is nu in heel Nederland te zien. Bekijk de trailer hieronder.