Yol (1982)

YES!!!!
Wil ik al zo lang eens terugzien.

Spoiler alert mislukt?

Nu toch wel gedateerd.

Yol is een boeiend relaas van de culturele religieuze gebruiken van Turkije van de jaren 70 en 80. Opvattingen die je vandaag de dag wellicht nog steeds terugvindt in conservatieve middens. Yol vertelt het verhaal van 5 gedetineerden die op penitentiair verlof worden gestuurd. Ik kon de personages moeilijk van elkaar onderscheiden. Met die snorren lijken die allemaal op elkaar, maar dit terzijde.

Niet elk personage vond ik even interessant. Het verhaal met de vijandige schoonfamilie en waarbij de echtgenote moet kiezen tussen haar man en haar familie was wel interessant. Familie-eer staat centraal hier. Ook de beperkte rechten van de vrouw, de patriarchale hiërarchische structuren en militaire aanwezigheid.
De film kent eveneens mooie beelden, zeker die in de sneeuw. Geen slechte film, maar in zijn geheel matig en niet overal even boeiend.

Keiharde, met maatschappelijke kritiek geladen film.
Zag de film op Canvas-TV en dat betrof, wat de producent noemde "The Full Version 2017" waarbij niet weerhouden shots uit 1982 (zoals de scène met het paard) werden toegevoegd en ook enkele details werden weggelaten. Kan niet vergelijken want 'k zag de film nu voor het eerst.
Vijf geditineerden zien om sociaal, religieus en politieke redenen hun tijdelijke vrijlating overgaan in een regelrecht drama.
Ijzersterke en intrigerende scènes, niet noodzakelijk gewelddadig, zijn er in overvloed : de tocht door de sneeuwvlakte van Seyit, zijn overspelige vrouw Zine en hun zoon in de eerste plaats, maar ook de er op los rokende kinderen, Mevlat die zijn harde wetten aan zijn verloofde afdreunt terwijl zij gedwee en liefdevol naar hem opkijkt, het diephatelijk verstoten van Mehmet om een wellicht laffe daad... terwijl terzelfdertijd het in beeld brengen van Turkije, het landschap, de steden, de armoede, de militaire overheersing, de oorlog... indringend aansluit.

Gedateerd? Hoezo, gedateerd?

Nog altijd een snoeiharde, onverbloemde aanklacht tegen de Turkse overheersing (militairen zijn nu vervangen door Erdogan en zijn totalitaire ambities), maar evengoed tegen de eigen soms barbaarse bekrompenheid.
Güney doet het evenwel niet zonder mededogen. Het is een liefde-haat verhouding waar de liefde niet tegen te houden is. De liefde voor het individu dan toch. De moed van mensen die hun wortels en tradities durven te trotseren.
Het blijft een prachtig, harmonieus geheel met de bekende verhalen als uitschieters. De dood in de sneeuw, maar mij - 30 jaar na eerste ziening - nog het meest bijgebleven: de vernedering op de trein van de twee geliefden, beslecht met een 'eremoord' voor de ogen van hun kinderen. Geen fraai beeld en dat zal Güney ook niet echt in dank afgenomen zijn, maar wel een verhaal dat MOEST verteld worden. Alleen al de manier waarop hij dat vanuit de gevangenis voor elkaar heeft gekregen… chapeau.

Maar laten we vooral niet vergeten: een eenvoudigweg zeldzaam mooie film. Na meer dan 30 jaar nog niks aan kracht verloren.

Gevangenen en hun vakantie

Toch vreemd hoe je soms van bepaalde landen nog nooit een film gezien hebt. Ik dacht dat ik sowieso al wel eens iets Turks had laten passeren, maar volgens MovieMeter-normen is dat blijkbaar niet het geval. Soit, het is niet meteen een land waar je aan denkt wanneer het over filmgeschiedenis gaat, maar bij Cinema Canvas vonden ze toch op zijn minst één film de moeite waard. De snelle verstaander heeft natuurlijk door dat ik het over Yol heb.

De kijkbeurt heeft eventjes op zich laten wachten en dat ligt vooral aan het feit dat ik niet helemaal wist wat ik hier van moest verwachten. Het resultaat mag er echter wel zijn, maar het is vooral de totstandkoming die tot de verbeelding spreekt. Yilmaz Güney die zowaar vanuit de gevangenis de film regisseert, ontsnapt en tot op het podium van Cannes geraakt... De film heeft hierdoor een zekere mythologische status meegekregen en hierdoor blijf je voor een stuk op je honger zitten. Yol focust zich op 5 verhaallijnen van verschillende gevangenen, maar niet elke narratieve draad is even boeiend. De film had zich voor mijn part dan ook gerust compleet mogen toeleggen op de verhaallijn van Seyit en zijn tocht door de sneeuw, want het is daar dat Güney de meeste punten sprokkelt. Meeslepend qua verhaal, prachtig gefilmd en een perfecte soundtrack maken dat de beste scènes uit de film. Andere verhaallijnen (van onder andere Yusuf die zijn papieren kwijt geraakt) hebben ook nog wel hun charme en goede momenten maar halen nergens hetzelfde niveau als dat van Seyit. Het oogt hier en daar ook wel een beetje rommelig - de moord op de trein bijvoorbeeld - en dat is toch zonde.

Ook jammer dat de Full Version uit 2017 blijkbaar nog altijd wel geknipte elementen bevat. Zo zijn er een aantal scènes terug aan toegevoegd die er in de originele versie zijn uitgelaten (Seyit die zich warm houdt aan het paard) maar zijn er tegelijkertijd ook nieuwe dingen geknipt zoals de aanduiding wanneer het verhaal zich in Koerdistan afspeelt. Jammer dat we zelfs na maar dan 35 jaar de film nog altijd niet kunnen zien zoals hij oorspronkelijk bedoeld is geweest. Ben ik trouwens de enige die steeds aan Sean Connery in zijn James Bond periode moet denken wanneer hij Tarik Akan op de filmposter ziet staan? Geweldige rol trouwens van Akan waarbij hij naarmate de film vordert meer en meer indruk maakt. Sowieso weinig aan te merken op de cast trouwens, al helpt het daar misschien dan ook wel weer bij dat ik verre van gekend ben met de Turkse cinema en het echt niet zou merken wanneer het wel/niet overgeacteerd is.

Volgens mij wel het soort film dat nog beter tot zijn recht komt bij een herziening. Nu is het toch voor een groot stuk veel onbekends dat op je bord komt en ontgaan er bepaalde nuances me. Smaakt in ieder geval wel naar meer, ik zag dat de plaatselijke bibliotheek ook Duvar nog in bezit heeft. Lijkt me wel wat eenzelfde thema te zijn maar kom, kan ook nog interessant worden.

3.5*

Yol is een Turkse dramafilm uit 1982 onder regie van Yılmaz Güney en Şerif Gören. De film won de Gouden Palm op het filmfestival van Cannes.

Het verhaal gaat over een stel gedetineerden die een week verlof krijgen van hun Turkse gevangenis. Ze gaan in die periode op bezoek bij hun vrienden en familie. Daar wacht hun echter enkel teleurstelling; ze kunnen zich moeilijk aanpassen aan de wereld buiten de gevangenis.

In de film wordt Turkije op heel veel punten bekritiseerd, vooral op het gebied van de Koerdische kwestie. Ik vind het moeilijk om te zeggen wat ik van de film vond. Er zitten trage (lees: saaie) stukken in, maar sommige stukken zijn ook erg mooi gefilmd. Laat ik zeggen dat als men zich eenmaal door het eerste uur heeft geworsteld, er een aardige film overblijft. 3*