La Raison d'État (1978)

Nog maar eens een thrillertje van de ouwe Cayatte in zijn nadagen, hij schreef het zelf met Courtelin en tracteert ons hier wederom op zijn gekende moralistische preoccupaties, reeds in den beginne waarin we een citaat van Rostand lezen , inhoudende - min of meer- dat we beter geld kunnen uitgeven aan de medische dan aan de militaire industrie, maar zo gescheiden zijn die 2 imho niet...dit terzijde.

Volgt een film die vooral om zijn morele standpunt heen geschreven lijkt te zijn en waar de spaarzame actie in dienst staat van de opzichtige retoriek en boodschap.

In feite behelst de gehele intrige niet veel meer dan wat hierboven staat : we leren eerst topambtenaar Yanne kennen die door een minister wordt belast met een wapenleverantie naar 2 Afrikaanse landen waarvan de namen duidelijk Congo en Zaire evoceren, op een of andere manier is de brave pacifistische bioloog Perier hiervan op de hoogte geraakt. Hij deelt dit in vertrouwen mede aan zijn eerst onverschillige collega Vitti op een congres in Rome- Italiaanse co-productie- en die zal zijn missie voort moeten zetten nadat Perier is verongelukt door de gewetenloze sûreté agent Bouquet, die vervolgens Vitti opjaagt...

Het is zowel visueel als inhoudelijk typisch jaren 70 politieke thriller j'accuse style materiaal, al is de thematiek van de schimmige Franse praktijken in Afrika verre van gedateerd.

Vitti is eigenlijk erg zwak, los van die bezopen enorme uilenbril doet ze wel haar best om Frans te spreken, maar ze vergeet daarbij de rest. Onze polyglotte vriendin babbelt op het eind ook nog wat in het Engels, haar Italiaans beperkt ze tot een enkel pronto..

In de crew nog enkele gekende namen : score van Vlad en fotografie Nannuzzi.

Kritiek op het staatsbestel, de rechtspraak, de wetgeving, corruptie....een kolfje naar de hand van André Cayatte, ook in deze "La Raison d'Etat" waarbij de Franse staat, als rechtstreekse of via malafide wapenhandelaars, scrupuleuse verkoper van wapens aan landen waar een oorlog woedt, scherp op de korrel wordt genomen. Geen denkbeeldige toestanden die wellicht gelden voor meerdere mogendheden, worden door Cayatte indringend en overtuigend gefileerd.

Een sterke film, meen ik, die veel meer aandacht verdient dan wat ik hier aan cijfermateriaal ervaar. Gemaakt in 1978, maar zou de problematiek ondertussen zijn veranderd...?

Jean Yanne (vooral), Monica Vitti, Michel Bouquet, François Périer overtuigen in hun rollen.

Brussel, de Jacqmainlaan. Ooit het epicentrum van het Brussels banditisme, vandaag een desolate laan met anonieme gevels van kantoorgebouwen. "Nochtans werd de Bende van Nijvel hier bedacht!" roep ik naar een paar stamgasten van café Le Boulevard, op de hoek met de Circusstraat, die me vreemd bekijken. Hier zal ik niet vinden wat ik zoek. Nee, dan is de cinema een geschikter doekje tegen het bloeden. Vooral dan deze La Raison d'Etat van André Cayatte, een film die haast gemaakt lijkt om mijn fascinatie naar de loden jaren te stillen. Een tijdperk van voortdurende opwinding, met afrekeningen, liquidaties, verraad, explosies, elitaire privéclubs, verering van het occulte, orgieën, decadentie, totale normvervaging en vertakkingen met alle maatschappelijke echelons - vooral de onderwereld. Vanaf de openingsscène is het meteen raak: lugubere percussiegeluiden begeleiden een politieke meeting, waar één of andere gluiperd geprezen wordt door legerofficiers. Het ziet er zowaar een tafereel van het Franco regime uit. Vervolgens worden we meegezogen in een sfeer van uitmuntende late jaren '70 paranoïa, een sfeer van complotisme en Gladio netwerken, die de indruk wekt dat duistere krachten samenwerken om het geo-politiek wereldtoneel één van moord en verderf te maken. Onze compagnon de route is het personage van Jean Yanne, een onberispelijk geklede hogere ambtenaar van defensie, die een zeker plezier lijkt te scheppen uit manipulatie, intimidatie en handel met schurkenstaten. Het is inderdaad aanlokkelijk om een vinger in de pap te hebben in één of andere bananenrepubliek - je weet maar nooit of dit van pas kan komen. Wanneer pleegt een westerling nog eens een staatsgreep in een Afrikaans land? Wie is de Bob Denard van deze generatie? Wanneer emigreert er nog eens een extreem-rechtse terrorist naar Paraguay? Dat men voor dergelijk machiavelisme ook een zekere sensibiliteit moet hebben, blijkt uit het gevoel voor het theatrale van het personage van Yanne. De mise en scène van elk evenement lijkt essentieel, van wilde achtervolgingen door de straten van Rome tot een georchestreerde aanval van de CIA aan Boulevard Saint-Michel, om per Boeing het land te ontvluchten. "Vanavond doe je je inkopen op Broadway". Het is zowaar een gevoelige ziel, een artiest. Op sommigen zal dit heerschap als een cynicus overkomen, als een prince of darkness misschien zelfs, want hij straalt inderdaad iets diabolisch uit. Maar zo zagen politici er in de jaren '70 nu eenmaal uit. Consulteer de archiefbeelden er maar op. Noem me een nostalgicus, maar ergens heb ik heimwee naar dit tijdperk. Iedere weldenkende mens zal toch verkiezen om geregeerd te worden door dit soort lieden? De tragedie van hedendaagse westerse overheden is dat niet alle regeringsleden eruit zien zoals deze in La Raison d'Etat: een sinistere groep van blanke mannen van middelbare leeftijd, met een wat schimmig en decadent voorkomen, alsof ze hun fortuin vergaarden met één of andere conservenfabriek. Kwatongen zullen beweren dat ze net maffiafiguren lijken, maar dat is gewoon omdat ze zo elegant gekleed zijn. Donker driedelig pak, zwarte schoenen, zwarte overjas. Een kanjer van een stropdas. Wat is er ooit gebeurd met de regel 'no brown in town' of 'no brown after six'? Onze huidige staatsmannen zien er meer uit als immobiliën makelaars, met hun ordinaire licht blauwe pakken en cognackleurige schoenen. Misschien moet Theo Francken maar Minister van Defensie worden, dat is nog wel iemand met neo-Vanden Boeynants potentieel om ons uit deze onooglijke impasse te halen. Dan mag hij zijn bruine brogues wel inruilen voor een paar pikzwarte Church's oxfords.