Il Deserto dei Tartari (1976)

Ben na de lovende recensie in de NRC zeer benieuwd naar deze Zurlini. Zeer hoge verwachtingen van...

Net aangeschaft, samen met La Ragazza con la Valigia, ben benieuwd!!

Oh nee toch niet.. Het was La Ragazza con la Valigia met Estata Violenta, ook leuk, respectievelijk 4 en 4,5 ster!

zou op dvd met nl-subs verschijnen bij Homescreen.

voorziene releasedatum: 25 augustus 2009

Fantastisch nieuws! Er komen (gelukkig) steeds meer (betere) Nederlandse releases van Italiaanse meesterwerken op dvd. Tot die tijd kan ik overigens de 2DvD (met de briljante score van Morricone) van NoShame van harte aanbevelen.

Deze film houdt zich aardig aan de roman van Buzzati,wat dus inhoudt dat er...helemaal niets gebeurt,en dan bedoel ik ook niets.Het boek was immers letterlijk en figuurlijk een soort existentialistische parabel over de leegte van het bestaan,en die leegte dient ook letterlijk te worden opgevat.Geen puberale ongein over sex,drugs of Tokio om het op te leuken.

Toch doet Zurlini wat concessies aan het publiek, en waarschijnlijk zichzelf, door de personages wat meer te laten interreageren dan in het boek,waarbij hij meer de nadruk legt op de stompzinnigheid vd militaire machtstructuren en autoriteiten dan de roman suggereert,we hebben het immers over een film uit de seventies dus politieke statements mogen niet ontbreken(ervan uitgaande dat de film ook iets wil zeggen over de koude oorlog).

Voor het verhaal hoef je dus niet te kijken,waarvoor dan wel?

1:de cast bestaande uit de 3 reeds genoemden en verder Gassmann,Gemma,Rey,Rabal,Terzief,Noiret en Trintignant,to name a few(de rol van sommigen is zeer bescheiden)dwz de fine fleur van het europese acteursgilde toendertijd.

2:de cinematografie.Deze film bevat widescreenshots om je vingers bij af te likken en die niet hoeven onderdoen voor Ford,Lean of Jancso(nb:film werd opgenomen in de woestijn van Iran en de citadel van Bam,volkomen vernietigd door de aardbeving van 2003).

3:de soundtrack van Morricone,die overigens verdacht veel lijkt op zijn spaghettiscores.

Toch even opwaarderen van 3,5 naar 4.

Angst voor het (vijandig) onbekende: "Maar aan de grens is het reglement bij het kleinste voorval categorisch"

Door deze film ben ik erg nieuwsgierig geworden naar de roman van Dino Buzzati. Ik vond dit citaat van hem op wikipedia:

"It seems to me, fantasy should be as close as possible to journalism. The right word is not "banalizing", although in fact a little of this is involved. Rather, I mean that the effectiveness of a fantastic story will depend on its being told in the most simple and practical term"s".

Gezien dit citaat moet Dino Buzzati een Kafka liefhebber zijn geweest. Zijn aandacht voor het absurde van formeel handelen krijgt in de woestein extra diepte. De vijand wordt een "metafysisch verschijnsel". Verschijning van (verdacht) 'iets' voelt als een bevel...moeten we handelen? Wachten op iets in het oneindige niets....

'Spanning' en 'sensatie' zit hem in de details. Mooie opmerkelijke film met een bijzondere sfeer.

Jacques Perrin verwacht het ware leger-avontuur, maar komt terecht op een fort dat grenst aan een woestijn en waar helemaal niets gebeurt.

Allen Max von Sydow heeft ooit als jonge officier alarm geslagen nadat hij drie ruiters uit de woestijn zag komen...een hersenspinsel of loert er toch gevaar?

Prachtige locatie maar iedereen wil er het liefst zo snel mogelijk weer weg, want het grenst aan het grote NIETS.

Vreemde haast surrealistische film over dreiging vanuit het niets en plekken die je fysiek ziek kunnen maken.

En dan duurt de film ook nog eens 140 minuten en dat vind ik voor een film waarin helemaal "niets" gebeurt toch wel behoorlijk aan de lange kant. Echt boeiend vond ik het dus allemaal niet, hoewel ik het landschap, het fort en het geluid van de woestijnwind bijzonder mooi vond. Wat zich in het fort afspeelde vond ik erg "boring". Niet direkt mijn film dus, deze voor mij tot voor kort onbekende oorlogsfilm.

3,0*

Interessant, een oorlogsfilm waarin helemaal niets gebeurt. -edit- bleek 'm al in een lijstje te hebben staan...

Zondag 20 januari te zien in Filmhuis Helmond.

(+ originele poster geplaatst)

Trailer @ youtube

Ik heb deze film een paar dagen geleden gekeken. Geen idee wat ik ging bekijken van tevoren.

Moet zeggen dat deze film me gewoon niet los laat. Enkele dagen nadien ben ik er nog over aan het malen.

Het is een schitterende film. Prachtige locatie. Het verhaal is echt, ja.. ik heb er geen ander woord voor, fenomenaal.

Kijk, ik moet eerlijk bekennen dat ik geen woordkunstenaar ben, dus ik kan vrij lastig alle metaforen uit de film goed beschrijven. Maar enkele pogingen die ik wil ondernemen.

Tijd, is de grote gelijkmaker. Je leven vliegt door je vingers zonder dat je er invloed op hebt. De zinloosheid van oorlog. Het bizarre van de verhoudingen in het leger. Etc etc.

Ik vind het een juweel.

Terecht een film waar rekening gehouden moet worden.

Op het eerste gezicht een mislukte film omdat de fysieke spanning ontbreekt, psychische spanning daarentegen is in overvloeden aanwezig.

Dacht hier een vergeten pareltje te gaan ontdekken, maar wat een deceptie!

Onbegrijpelijk dat deze film zo'n goede score heeft.

Armzalig!

Voor het eerst gezien in het Filmhuis in Delft, 1976. Was toen diep onder de indruk. Briljante film over ondefinieerbare dreiging. Aan de rand van de samenleving. De dagelijkse routine moet voor houvast zorgen en is al even inhoudsloos als het dagelijks bestaan. Een plaats waar je vergeten wordt, waar je ziek wordt, sterft. Wat dat met je doet zie je aan de oude kolonel, mooie onopvallende rol van Fernando Rey.

Sterke cast met Jacques Perrin, Max von Sydow en Helmut Griem. En Jean-Louis Trintignant als de dokter.en Philippe Noiret als de generaal. De top van de toenmalige internationale acteerwereld. Ze kwamen wel opdraven voor Zurlini. Kwam deze film bij toeval weer tegen. Vond hem nog net zo indrukwekkend als destijds. Tweeëneenhalf uur vlogen voorbij. Je wordt als kijker bijna letterlijk in die vreemde wereld getrokken.

Wat we zien is eigenlijk een wat aangepaste versie van het Oostenrijk-Hongaarse leger onder keizer Frans Josef. Met vrijwel dezelfde uniformen, tsjako's, vaandels en gebruiken. Je moet denken aan de noordoostgrens met Rusland, een van godverlaten gebied dat je terugvindt in het werk van Robert von Musil en Joseph Roth. Voor Tartaren kun je ook denken aan Russen en de citadel staat misschien voor de vestingstad Przemyśl, destijds het op drie na grootste fort van Europa. Het werd al vrij snel na het begin van de Eerste Wereldoorlog door de Russen veroverd.

De citadel in deze film is de citadel van Bam, in het zuiden van Iran, in 2003 voor een groot deel verwoest door een aardbeving. Hoe het staat met de restauratie is niet duidelijk.

De Griekse dichter Constantine P. Cavafy schreef in 1898 het gedicht Waiting for the Barbarians - een beschouwing van een beschaving in verval, door rijkdom en decadentie inert geworden. De perceptie van een externe dreiging 'de barbaren' is nog het enige, maar die is abstract en ieder geeft daar een eigen invulling aan. Overigens zonder dat te vertalen naar actie. Men wacht af, niet langer in staat tot initiatief, totdat de barbaren komen. Maar komen ze wel - het gedicht eindigt met de woorden What is to become of us without Barbarians? Those people were a solution of a sort.

Het gedicht inspireerde Dino Buzatti tot het schrijven van zijn boek Il Deserto dei Tartari, J.M. Coetzee schreef zijn Waiting for the Barbarians, Julien Gracq zijn The Opposing Shore. Er is een verzameling essays en een opera (van Philip Glass). Songs en hele albums dragen de titel. En er zijn zeker drie films: Il Deserto dei Tartari (1976), Waiting for the Barbarians (2019), Luka (2023) - en talloze andere die bewust of onbewust een deel van het gedicht uitwerken.

De drie films hebben vreemd genoeg vooral gemeen dat de cinematografie, locatie en vormgeving buitengewoon goed is. Meest extreme voorbeeld wellicht Luka, maar ook Deserto en 2019 zijn erg, erg fraai gefilmd. Minder enthousiast ben ik wel over de manier waarop het idee omgezet wordt in het script. Deserto volgt daar kennelijk vrij nauwgezet het boek van Buzatti, en Coetzee werkte mee aan 2019, dus wellicht ligt het eerder aan hun schrijfsels dan aan de filmers.

Deserto heeft verreweg de meest indrukwekkende cast, met Jacques Perrin, Philippe Noiret, Jean-Louis Trintignant en Max von Sydow. De 2019 moet het stellen met een op zich wel perfecte Mark Rylance en Johnny Depp - die het overigens verrassend goed doet als griezel. En Luka slaat de plank nogal mis, hoewel dat misschien nauwelijks aan de cast ligt.

De vertelling is in alle drie de films wat afgedwaald van het origineel, en wellicht is het terecht om te vinden dat dat ook te ver is. De abstractie van de onzichtbare en ongekende vijand blijft in twee van de drie gevallen niet in stand, om maar eens wat te noemen. Toch een van de sterkste punten, en ook zo enorm sterk van toepassing op de problemen in de samenleving nu.

En dat brengt me tot de beschouwing dat alledrie zeer zeker interessante films zijn die zowel als film als qua boodschap tot nadenken stemmen. Toch voelt het aan alsof de inhoud van het origineel geen recht wordt gedaan, terwijl het idee dat toch zo overduidelijk verdient.

Kennelijk moeten we daar dus op wachten - niet wachten tot de barbaren komen, maar tot de ultieme film erover gemaakt is. Inspiratie genoeg ondertussen, want die beschaving in verval, dat zijn wij.

Hoewel ik de titel al jaren kende ging ik hier redelijk blanco in, niet bekend met het boek waarop de film gebaseerd is. Ik verwachtte een oorlogsfilm, nou ja dat is het natuurlijk ook, maar dan met een magisch-realistisch kantje, waarbij een niemandsland dat jaar op jaar in de gaten gehouden wordt tot vervreemding en desillusie leidt. Het is ook niet helemaal vergelijkbaar met een andere oorlogsfilm waarin niets gebeurt zoals Jarheads, omdat die toch eerder een realistische benadering van moderne oorlogsvoering probeerde te tonen.

Il Deserto dei Tartari heeft een sterrencast met goed acteerwerk van Perrin in de hoofdrol. Hij was me eerder al positief opgevallen in La 317ème Section, maar hier speelt hij toch wel zijn beste rol. Hij heeft hier trouwens wel wat van een jonge Vittorio Gassman, die had best zijn vader kunnen spelen. Good old von Sydow is ook weer eens van de partij, net als andere grote Europese namen uit de jaren 70 en daarvoor. Morricone verzorgt de muziek en hoewel niet zo herkenbaar als in zijn bekendere producties geeft dat vaak wel wat extra's. Maar terecht het meest geroemd is het camerawerk, geholpen door de prachtige locaties. Het zal een van de laatste westerse films zijn geweest die kon worden gedraaid in Iran, zo vlak voor de revolutie van 1979. Het ziet er schitterend uit, maar tegelijk weet het ook die oneindige leegte en troosteloosheid te vangen.

Dat er bijna geen verhaal in zit speelt wat in het nadeel van de film. Het is gewoon een lange zit, maar geen saaie. De film trekt al bij al aangenaam voorbij. De acteurs zijn niet de minste, met Von Sydow en Noiret. Een jonge officier wordt naar het afgelegen militair fort van Bastiano gestuurd. Er wordt nergens gezegd in welk land dit fort zich bevindt, enkel dat het aan de rand van de woestijn der Tartaren ligt. Ook van de militairen in het fort is het niet duidelijk voor welk land ze dienen. Napoleon? Het Habsburgse rijk? Nee, dit is geen historische film maar een psychologisch drama.

Over de tijd die voorbij gaat en waarbij niks gebeurt. In het fort staat de tijd stil en wachten de soldaten tevergeefs op een denkbeeldige vijand die wellicht nooit zal komen. Ver buiten het fort worden wegen aangelegd en begrijpt men dat de tijd wél vooruit gaat en er ontwikkeling is. In de starre militaire logica wordt verwacht dat men orders opvolgt en posities inneemt tot men het bevel krijgt dat het niet meer hoeft. In die zin ervaarde ik de film als openlijk anti-militair.

De cinematografie is prachtig en er werd gefilmd in de oude citadel van Bam, in Iran. Deze plek werd volledig verwoest door een aardbeving in 2003. En de oorlogfilm liefhebbers moeten we helaas ontgoochelen : je ziet nul veldslagen.