Billie (2019)

Het relaas van een legendarische jazzzangeres. Met interviews en feiten via schrijfster Linda Kuehl die al aan een soort biografie werkte tijdens haar leven en sprak met haar en veel tijdgenoten uit haar dichte kring. Dat geeft een vrij accuraat beeld, dichter gaan we niet bij de zangeres geraken denk ik.

De documentaire is mooi opgebouwd. Tijd voor de muziek en sfeer, zonder de klassieke beelden van pratende mensen die geïnterviewd worden. Het leven van Billie Holiday zonder taboes, wat wel nodig is om haar leven en muziek te kaderen. Haar muziek kwam recht uit haar hart. Een vrouw van die sprak via haar nummers.

Blijkt dat Billie een belangrijk deel van haar jeugd heeft doorgebracht in Sandtown-Winchester, Baltimore, waar ook de tv-serie The Wire deels is opgenomen - en die ben ik deze weken aan het (her)checken.

Informatief en indrukwekkend, ik hou het even kort. Overigens is het verhaal van Linda Kuehl ook bijzonder (en haar werk was onmisbaar voor deze docu) en is er bescheiden maar terecht doorheen geweven.

Wat Churchill zei over de Sovjet-Unie - "A riddle, wrapped in a mystery, inside an enigma", niet geheel ontoepasselijk deze donkere dagen - geldt wat mij betreft ook dubbel en dwars voor Lady Day.

De documentaire gaat natuurlijk allereerst over de jazz-legende Billie Holiday aka Lady Day. We leren dat ze al snel een van de succesvolste en populairste zwarte artiesten uit de geschiedenis werd maar ook dat ze dol was op seks (ook met meisjes) en drugs: ze was impulsief en zelfdestructief waarbij ze onweerstaanbaar werd aangetrokken tot foute, gewelddadige mannen, met name tot pooiers, doordat ze aan de ene kant het grote geld en glamour van die wereld zocht en aan de andere kant het ook heerlijk vond om vanuit een soort zelfbestraffing elke dag in elkaar geslagen te worden door zo’n foute man. Ik heb haar stem nooit mooi gevonden maar het is die pijn waar haar leven vol mee zat maar die ze ook zocht, waarschijnlijk vanuit een jeugdtrauma van verkrachting en prostitutie, die in haar stem en teksten weerklinkt en die haar tot een jazz-icoon heeft gemaakt: haar rauwheid, zoals qua karakter als haar leven, geeft haar ‘authenticiteit’.

De documentaire gaat ook enigszins over Linda Kuehl die van 1971 tot 1978 mensen rondom Billie Holiday interviewde om een boek over Lady te schrijven en van welke geluidsfragmenten de documentaire gebruik maakt om alsnog het verhaal over Billie Holiday te vertellen, want Linda werd in 1978 vermoord voordat haar boek af was. Linda was blank (joods) en uit de middenklasse maar herkende zich wel in Billie’s karakter en de suggestie is dat ze te diep in Billie’s wereld vol foute, gewelddadige mannen geraakte met onder meer een relatie met Count Basie die overigens zelf niet zo’n foute was maar dat mannen rondom Basie haar hebben vermoord.

Het heeft verder niets met de documentaire te maken maar het roept bij mij wel Amy Winehouse in herinnering: een joodse vrouw uit de middenklasse zoals Linda Kuehl die jazz-zangeres werd en enigszins de Billie Holiday van de vroege 21ste eeuw werd.

Binnendringen in het leven en werk van jazzzangeres Billie Holiday, dank zij het onverdroten werk van een Linda Kuehl waarbij met veel opgenomen gesprekken toch een degelijk beeld gevormd wordt van deze mysterieuze, omstreden zangeres.

Ella Fitzgerald is al jaren mijn absolute favoriet en deze documentaire laat me toe beiden een heel klein beetje te vergelijken.

Naast een weergaloze aandacht voor de tekst, is bij Ella het spelen met noten en geïmproviseerde klanken niet weg te denken terwijl ik in de songs van Billie Holiday toch meer een bittere ernst en wrangheid waarneem. Als voorbeeld geldt zeker de minachting in haar stem bij de expressieve vertolking van "Strange Fruit"'.

Goede en dankbare documentaire.

Billie Holidays' leven verliep niet op rozen en hierbij aansluitend, zijdelings een tip voor de diehards: Niet zo lang na haar overlijden, zette Frank Sinatra, leeftijdsgenoot en bewonderaar, een mooie ballade op de plaat: "Lady Day".

Is te beluisteren op youtube. Doen.