Matti da Slegare (1975)

We schrijven 1975, hoogtijdagen van de anti-psychiatrie. De deviant was ontdekt als ideaal subject van revolutionair bewustzijn en object van onderdrukking. Opsluiten was fasjisties, straffen al helemaal. Gekte was een protest tegen/ product van een verrotte kapitalistiese samenleving, wie vragen stelde bij deze Waarheden was een fasjist en kon zich uit veiligheidsoverwegingen beter zelf opsluiten...
In datzelfde jaar besloot de provincie Parma de daad bij het woord te voegen en de dolhuizen te sluiten om gekkies te laten herintegreren. Een kollektief van 4 regisseurs onder wie als gekendste Bellocchio zakte naar Parma af en registreerde op 16 mm en in z-w- zonder esthetische pretenties enkele verhalen van mensen verbonden met deze gebeurtenis.
Het motto van Brecht dat de naam gaf aan de oorspronkelijke versie van 200 minuten ( nessuno o tutti ) zet meteen de toon, gevolgd door een voice-off die mededeelt wat ik hierboven al zo'n beetje omschreef. We zien beelden van dolhuizen oude stijl : downies, schizo's, autisten, zonderlingen, gevaarlijke gekken en ander deviant volk kriskras door mekaar levend onder erbarmelijke omstandigheden zonder uitzicht op vrijlating, bezig gehouden met onbetaalde dwangarbeid tot een voortijdige dood door verwaarlozing.
De film focust zicht echter op 1 specifieke groep : die van de mentaal geretardeerden. Kindertjes uit het proletariaat die op school niet konden meekomen en zich afwijkend gedroegen, schijnbaar ongeschikt voor productieve arbeid en vervolgens levenslang gedumpt in instituten, vooral gerund door de kerk.
In het eerste deel ontmoeten we enkele van deze lieden, een puber nog en 3 reeds jongvolwassenen. Goedgebekt en overtuigd communist, anders kwamen ze natuurlijk niet voor de camera. Ze kwamen eerder weird dan achterlijk over, misschien waren ze niet eens volkomen achterlijk. Hun achtergronden en familie komen ook aan de orde, en er zit een komische sequentie in waar ze een stel verderfelijke klerikalen dialectisch te lijf gaan !
In het tweede deel zien we wat de reintegratie zoal inhoudt/ zou moeten houden, eerst vertelt de bedenker van het plan dat dit project een voortzetting is van de strijd tegen het fasjisme, we spreken met een soort zachte sector koppeltje dat optreedt als gastouders voor de zotten, bezoeken een fabriek waar 2 aandoenlijke downies tot algehele tevredenheid werken, horen verhalen van ex- dolhuisklanten over hoe het er in die goeie ouwe tijd aan toe ging met dwangbuizen, mishandelingen en gedwongen injecties, en besluiten met een soort geimproviseerd feestje begeleid door volkse muziek.
Hoewel de thematiek op zich actueel is ( men denke aan geretardeerde jongeren met gedragsstoornissen die standaard en levenslang in de WAJONG worden gedumpt als surrogaat papieren dolhuizen ), maakt de marksistiese retoriek het allemaal hopeloos gedateerd.
Buitendien : we zijn de afgelopen jaren doodgegooid met human interest tv docu's over devianten waardoor het allemaal ouwe koek lijkt. Nog sterker : iedere downie schijnt tegenwoordig zijn eigen tv- reality soap te hebben, waardoor je bijna zou gaan terugverlangen naar de tijd van levenslange gedwongen opsluiting voor dit soort lieden...
- edit : in 1978 , 3 jaar hierna dus, besloot het parlement tot goedkeuring van de zgn. wet Baraglia die een algehele hervorming van de geestelijke gezondheidszorg inhield. De officieuze naam dankte deze humanitaire maatregel aan een gerenommeerde anti-psychiater. Of deze film daar invloed op had, weet ik niet.