De Overval (1962)

Nu integraal op YouTube gezet door EYE: De Overval - YouTube.

Niet helemaal wat ik er van gehoopt had, desondanks degelijk en interessant, en ooit al eens gezien meen ik ondanks dat ik me er weinig van kan herinneren.

Interessant detail sowieso al dat ik zelf Fries ben en niet ver van Leeuwarden woon, daarnaast stond de noordwestelijke Friese regio sowieso bekend om veel verzetsactiviteiten en enkele andere schermutselingen. Een 'actie' van deze magnitude mag daar natuurlijk niet aan ontbreken. De opnames zijn meen ik ter plaatse gedaan in de De Blokhuispoort zelf, en de herkenbare brug en Emmakade naast de gevangenis. Centraal staat natuurlijk het omvangrijke plan van de KP (Knok Ploeg), zoals verzetsgroepen meestal genoemd werden in Friesland, de vele betrokkenen en de geslaagde en uiterst vakkundig en gedisciplineerde actie zelf. Of de enigszins sfeerloze droge toon, bijna documentaire achtige stijl, zonder muziek, nu zo goed uitpakt weet ik niet. Wellicht dat men daar in die tijd ook nog net wat te weinig rekening mee hield ondanks de medewerking van Bert Haanstra die toch een best sfeervol filmpje kon schieten.

Desondanks zit de spanning er wel in als de actie los barst. Beklijvend is de rust, alle bevrijde mensen, maar tevens ook ieder die te horen kreeg te blijven zitten. Dramatisch is dan ook de scene met het gebons op de deuren. Iets dat wellicht nog wel enige aandacht verdient had is het feit dat de actie zware represailles uit gelokt heeft.

De Overval viel me in eerste instantie tegen, maar bood genoeg kwaliteit en degelijkheid om de film zeker nog eens te proberen want interessant is de geschiedenis en film zeker.

De Overval heeft een aparte opening door een oud-verzetsman, die hoopt dat de jeugd geïnspireerd zou raken door het verhaal. Het was pas 17 jaar na de oorlog, maar voor degenen die na '45 geboren waren misschien al ancient history. De Overval geeft kennelijk een redelijk waarheidsgetrouw beeld van een van de meest spectaculaire verzetsdaden in Nederland tijdens de bezetting. Viel me op dat mensen toch vrij snel in vertrouwen werden genomen, denk aan de dokter of aan de verschillende agenten die werden gepolsd- maar tijd was natuurlijk ook een factor.

Acteurs zijn prima, met een aantal bekende namen, en het ontbreken van muziek geeft de film haast iets plechtigs. Ik vond de sobere, documentaire aanpak eigenlijk wel geslaagd, het deed me zelfs een beetje aan Melville denken. Ik ben dan ook blij dat Haanstra niet zijn zin kreeg er romantiek in te verwerken, al was het daarmee misschien filmischer geworden. Nadeel vond ik dat niet alle dialogen goed verstaanbaar zijn, ondanks dat er vrij goed gearticuleerd werd en men ABN spreekt. Te gewend aan ondertiteling wellicht.

De tweede wereldoorlog was eerder een tijd genegeerd door de filmwereld in Nederland. We wilden dat juist vergeten. Maar langzaam maar zeker kwamen de verhalen op gang. Niemand minder dan Lou de Jong die in opdracht van de overheid de bezetting onderzocht kwam dit verhaal tijdens zijn onderzoek tegen en zag er een film in. Hij benaderde Bert Haanstra, maar die haakte af en maakte Alleman.

Er werd daarom toch weer een regisseur uit het buitenland gehaald. Dat was Paul Rotha. Die was opgevallen door een documentaire over Hitler en voornamelijk documentairemaker, al had hij in Engeland ook de misdaadfilm Cat and Mouse gemaakt. Het zorgde ervoor dat De Overval een kale film zonder opsmuk en zonder muziek is. Zonder overdreven heroiek en nadrukkelijk sentiment of spanning. Maar tegelijk is het ook een wat oppervlakkig goed-tegen-slecht verhaal waarbij stiekem echt wel de heroische daad wordt geeerd. Nou ja, stiekem is het niet, de film opent met een korte toespraak van een echte verzetsman, De film was een hit en kreeg zeer goede reacties. Hij werd zelfs de beste Nederlandse film van na de oorlog genoemd. Dat vind ik zeker niet, hoewel het de moeite best waard is.

Hier staat over waar deze film op gebaseerd is Leeuwarden staat stil bij drieste verzetsactie - nos.nl