De Kijkwijzer is iets waar altijd aandacht voor wordt gevraagd voorafgaand aan een programma op televisie, alsmede bij films en series. Het is iets waar je misschien niet altijd naar kijkt, maar het verschaft wel degelijk belangrijke informatie. Maar wat is de Kijkwijzer nou eigenlijk? En hoe werkt het? MovieMeter heeft alle feiten op een rijtje gezet voor je, zodat je goed geïnformeerd kan blijven kijken naar je favoriete programma's en films.

De Kijkwijzer is opgedeeld in twee categorieën: leeftijd en andere factoren die invloed hebben op de geschiktheid voor bepaalde doelgroepen. Hierbij kan gedacht worden aan geweld, angst, seks, of grof taalgebruik. Deze factoren duiden de reden van het gegeven leeftijdsadvies aan. Wanneer een film, serie of programma begint wordt er middels pictogrammen duidelijk gemaakt voor welke doelgroep het geschikt is. Deze pictogrammen worden universeel gebruikt. De mediaproducties worden door de omroepen en distributeurs zelf geclassificeerd, met behulp van een vragenformulier die door Kijkwijzer is samengesteld.

Leeftijd

De geschikte leeftijd om een film, serie of programma te kunnen kijken wordt altijd als eerste aangeduid. Het gaat hier om zes categorieën, namelijk 'alle leeftijden, 'vanaf zes jaar', 'vanaf negen jaar', 'vanaf twaalf jaar', 'vanaf veertien jaar' en 'vanaf zestien jaar'. Er is nog een zevende categorie, namelijk 'vanaf achttien jaar', maar die programma's mogen op televisie pas na middernacht worden uitgezonden.

Alle leeftijden
Een mediaproductie die de classificering 'alle leeftijden' heeft gekregen, bevat geen schadelijke elementen. Ouders kunnen hun (jonge) kinderen dus met een gerust hart hiernaar laten kijken. 

Vanaf 6 jaar
Jongere kinderen kunnen extra gevoelig zijn voor enge, spannende of gewelddadige beelden. Dit heeft te maken met het feit dat kinderen onder de zes jaar oud moeite kunnen hebben met het verschil zien tussen wat echt is en wat niet. Daarnaast zijn ze enorm visueel ingesteld en zijn ze erg gefocust op alles wat ze kunnen zien. Het is daarom beter om geen films of programma's waarin geweld voorkomt te laten zien, evenals dreigende of enge beelden. Kinderen kunnen ook angstig worden van programma's of films waarin het lichaam van een kind iets wordt aangedaan. 

Vanaf 9 jaar
Het is belangrijk om te weten dat kinderen pas vanaf hun negende levensjaar beter begrip hebben voor of iets echt of nep is. Kinderen vanaf negen jaar zien goed het verschil tussen tekenfilms, nieuws en documentaires, maar hebben nog wel moeite met het herkennen van 'nep' in fantasiefilms- en series. Daarbij kunnen ze zich minder goed in anderen verplaatsen, waardoor het lastig te begrijpen is waarom iemand iets doet en wat de gevolgen daarvan zijn. Bovendien hebben kinderen in deze leeftijdscategorie weinig controle over hun eigen gedrag en nemen ze een voorbeeld aan het gedrag uit de film of het programma.

Vanaf 12 jaar
Wanneer kinderen tussen de tien en twaalf jaar zijn gaan ze anders naar de wereld kijken, maar zijn ze nog niet puberaal. Ze kunnen steeds meer dingen aan elkaar linken en hun humor ontwikkelt zich en wordt steeds ingewikkelder. Daarbij hebben ze al meer meegemaakt, dus hebben ze een voorstelling bij echte emoties. Deze worden dan ook steeds belangrijker in de films en programma's die ze kijken. Denk hierbij aan herkenbare situaties en sociale lessen. Bovendien wordt hun eigen angst steeds kleiner, dus kunnen ze meer gewelddadige producties kijken. Het is echter alsnog schadelijk voor deze kinderen om bijvoorbeeld oorlogsbeelden of programma's over epidemieën te zien. Daarnaast zijn de onderwerpen alcohol, drugs, discriminatie en seks nog niet geschikt voor kinderen in deze leeftijdscategorie.

Vanaf 14 jaar
Kinderen vanaf veertien jaar gaan zichzelf steeds meer herkennen in echte mensen op tv of in de film, zoals in sporthelden, acteurs of muziekidolen. Het is een leeftijd waarin men minder goed gaat luisteren naar de ouders en juist grote interesse krijgt in gevaarlijk gedrag. Programma's en films worden vaak gebruikt om sociale lessen te leren, vooral omdat de kinderen moeite hebben met wat hun eigen mening is. Het is daarom niet wenselijk om programma's of films te tonen aan deze leeftijdscategorie met mensen die veel invloed hebben en zich gevaarlijk gedragen. Daarnaast kunnen seks en het gebruik van alcohol en drugs beter vermeden worden, aangezien deze individuen het gedrag al snel als 'normaal' aan zullen zien.

Vanaf 16 jaar
'Kinderen' vanaf zestien jaar zijn inmiddels jongvolwassenen geworden en kunnen midden in hun puberteit zitten. Ze kunnen daarom continu op zoek zijn naar spanning, sensatie, gevaar en crimineel gedrag. Deze leeftijdscategorie staat erom bekend dat men op zoek is naar zichzelf en de grenzen opzoekt. De invloed van leeftijdsgenoten is daarbij erg groot. Toch is het verstandig om heftige geweld- en horrorfilms nog even links te laten liggen, alsmede programma's en films over seks. Dit vanwege weinig eigen ervaring en de manier waarop seks en relaties in films worden getoond. Dit kan een negatieve invloed hebben op jongeren.

Vanaf 18 jaar
Wanneer een jongere de leeftijd van achttien bereikt, is hij of zij officieel volwassen. Echter kunnen bepaalde beelden nog steeds een grote (negatieve) invloed op hen hebben, afhankelijk van hoe gevoelig een individueel hiervoor is. Heftige gewelddadige beelden of porno zijn hier voorbeelden van. De individu kan uiteraard altijd zelf beslissen of hij/zij naar iets wil kijken. De Kijkwijzer geeft enkel aan dat de getoonde beelden louter geschikt zijn voor volwassenen.

Uiteraard is iedereen anders en reageert ieder individu verschillend op bepaalde beelden. Het is daarom altijd de verantwoordelijkheid en keuze van de ouders/verzorgers van kinderen of ze programma's en films willen laten zien. De televisie houdt wel rekening met haar uitzendtijden. Zo mogen programma's met de classificaties 'alle leeftijden', 'vanaf 6 jaar' en 'vanaf 9 jaar' op ieder moment van de dag worden uitgezonden. Vanaf 20:00 uur mogen programma's en films met de classificaties 'vanaf 12, 14 en 16 jaar' worden uitgezonden. Producties die enkel geschikt zijn voor mensen vanaf achttien jaar mogen pas na middernacht worden uitgezonden.

Reden leeftijdsadvies

Om de reden voor het gegeven leeftijdsadvies aan te duiden zijn er speciale pictogrammen ontwikkeld. Deze geven aan wat men kan verwachten bij het kijken van het programma of de film.

Geweld
Geweld speelt in veel films een rol. Voor kinderen kan dit echter schadelijke gevolgen hebben. Zo kunnen ze angstig worden en de agressie in het kind kan aangewakkerd worden. Bij veel geweld in een programma of film wordt vaak een hoge leeftijdsclassificatie gegeven, zoals 'vanaf 16 jaar'.

Angst
Of de kijker van een programma of film angstig wordt van bepaalde beelden hangt sterk af van het individu. Er is gebleken uit onderzoek dat volwassenen en oudere kinderen op twee manieren naar een angstaanjagende film kunnen kijken. Ten eerste kan men er lekker voor gaan zitten om vervolgens alle angstaanjagende beelden tot zich te nemen. Alle emoties worden hierbij toegelaten. Emotioneel gezien kan men daarnaast ook afhaken door te denken 'dit is toch niet echt'. Dit is een mechanisme die kinderen onder de negen normaliter nog niet kunnen inzetten, vandaar dat er altijd rekening gehouden wordt met een gepaste leeftijdscategorie.

Seks
Uiteraard willen ouders van (jonge) kinderen liever niet dat hun kroost aan seksuele beelden wordt blootgesteld. Dit gaat om handelingen als strelen, kussen, geslachtsgemeenschap, maar ook schaars geklede mensen en gesprekken over seks. Kinderen kunnen deze beelden over het algemeen ook niet goed interpreteren, aangezien ze zelf nog geen ervaring hebben met seks.

Discriminatie
Onder discriminatie valt elke uiting waarin bepaalde bevolkingsgroepen als inferieur worden afgedaan op grond van ras, religie, huidskleur, sekse, nationaliteit of etnische afstamming. Vooral kinderen die sociale lessen uit programma's en films halen, of personages als voorbeeld zien, is het belangrijk dat er niet wordt gediscrimineerd in producties. Seksisme of vrouwonvriendelijkheid valt ook onder deze categorie, alsmede beledigen, pesten, fysiek bedreigen en aanvallen. 

Drugs en/of alcoholmisbruik
Wanneer personages in een programma of film het normaal vinden om drugs en alcohol te misbruiken, kan dat door kinderen al snel als 'normaal' worden aangezien. Hierbij houdt Kijkwijzer ook rekening met hoe er gereageerd wordt op het gebruik van deze middelen. Wanneer het gebruik van drugs en/of alcohol in een gunstig daglicht wordt gezet, wordt een leeftijdsindicatie van 16 aangehouden. Een productie krijgt de leeftijdsindicatie van 12 wanneer het niet wordt aangeraden, maar ook niet echt wordt afgeraden. Als een programma of film het gebruik ervan excpliciet afraadt, krijgt de productie 'alle leeftijden'.

Grof taalgebruik
Grof taalgebruik is iets waar ouders zich vaak veel zorgen om maken. Echter wordt de aanwezigheid van grof taalgebruik niet verbonden aan een leeftijdsindicatie. Ouders en kijkers worden geïnformeerd over de aanwezigheid ervan, maar het is lastig te onderscheiden welke leeftijd het meest gevoelig is voor de gevolgen van grof taalgebruik. Men wordt daarom wel geïnformeerd over of een film of programma grof taalgebruik bevat, maar een leeftijdsindicatie wordt hier niet aan verbonden.

Waar vind je de Kijkwijzer informatie?

Zodra een film, programma of serie begint, verschijnen de Kijkwijzer-pictogrammen in beeld. Daarnaast zijn de indicaties altijd te vinden in omroepgidsen, bioscopen, filmladders, filmwebsites, advertenties, posters en op de verpakkingen van dvd's. De enige keer wanneer men een uitzondering maakt op televisie, is voor nieuws- en live programma's. Deze kunnen vooraf uiteraard niet worden geclassificeerd. Er wordt daarom wel altijd rekening gehouden met het tijdstip van uitzenden bij programma's die live zijn. Bij nieuwsprogramma's is de regel dat kijkers vooraf gewaarschuwd moeten worden als er schokkende beelen worden getoond. Op deze manier is men toch tot op zekere hoogte geïnformeerd. 

Wat echter belangrijk is om te vermelden is dat Kijkwijzer geen uitspraken doet over de geschiktheid van een film of programma voor kinderen vanaf een bepaalde leeftijd. Zo kan een serieuze documentaire over milieuvervuiling het advies 'alle leeftijden' krijgen, want er zijn immers geen schadelijke of schokkende beelden opgenomen in de documentaire. Dat betekent echter niet dat het geschikt is voor kinderen om naar te kijken, simpelweg omdat de inhoud te moeilijk is om te begrijpen. Kijkwijzer geeft louter aan waar men rekening mee moet houden tijdens het kijken naar de film of het programma. Zo wordt er ook niet geoordeeld over de inhoud of kwaliteit van de mediaproductie. Ouders en verzorgers moeten daarin verantwoordelijkheid nemen en daarbij verschillen de meningen daarover teveel. 

De wet

Maar wat nou als jij je kinderen een film wil laten zien die eigenlijk nog niet geschikt is voor hun leeftijd? Kijkwijzer stelt de ouders daar verantwoordelijk voor. Thuis mag jij zelf bepalen wat je kinderen kijken, maar in openbare ruimtes geldt dat niet. In bijvoorbeeld bioscopen heeft de overheid een wettelijke bepaling verbonden aan de Kijkwijzer-leeftijden. Als een film vanaf zestien jaar is, mogen kinderen onder de leeftijd van zestien het niet zien. Ook als er een volwassene bij is, is dat niet toegestaan. 

PEGI-pictogrammen

Niet alleen films, programma's en series zijn voorzien van een Kijkwijzer, maar games zijn dat ook. Als ouder weet je dat niet ieder spelletje geschikt is voor jongere kinderen. Bijvoorbeeld schietspellen worden steeds populairder, maar als ouder wil je misschien niet dat je jonge kind blootgesteld wordt aan dit soort geweld. Er kan dan gekeken worden naar de PEGI-pictogrammen. PEGI staat voor ‘Pan European Game Information’ en betekent: informatie over games voor alle landen in Europa. 

Er zijn vijf leeftijdsclassificaties te onderscheiden, zoals in de afbeelding hierboven te zien is. Een spel kan ongeschikt zijn voor kinderen onder een bepaalde leeftijd, dus om deze kinderen te beschermen is het leeftijdsadvies altijd op de voorkant van de gameverpakking te vinden. Daarnaast is er op de achterkant van de gameverpakking een indicatie te vinden waarom het spel dat specifieke leeftijdsadvies heeft gekregen. Dit kan, net zoals bij films en programma's, gaan om bijvoorbeeld angst, seks, grof taalgebruik of geweld. 

Wat een PEGI-leeftijdsadvies echter niet aangeeft is of een spel te moeilijk is voor kinderen van die leeftijd. De moeilijkheidsgraad van het spel kan dus veel hoger liggen dan het leeftijdsadvies. Als je meer informatie wil over de kwaliteit of moeilijkheidsgraad van een game kun je dat altijd vragen een een verkoper. Zo weet je zeker dat het spel geschikt is voor degene die het gaat spelen.

De leeftijdsgrenzen van PEGI zijn tevens opgenomen in de wet. In principe zijn de leeftijdsadviezen ook op die manier bedoeld: als advies. Echter wordt er wel degelijk gecontroleerd op leeftijd bij het kopen van een spel. Ben je jonger dan het leeftijdsadvies van het spel, dan krijg je het niet mee. Het PEGI-classificatiesysteem wordt Europees gehanteerd, maar Nederland kent wel een kleine uitzondering. Hier staat 16 gelijk aan 18, waardoor iedereen ouder dan zestien spellen mag kopen met een leeftijdsadvies van 18.