The Last Male on Earth (2019)

Vanaf 19 september in de bioscoop (Cinema Delicatessen)

Zeer teleurstellende want nietszeggende documentaire. Het gaat over Sudan, de na de stroperij door de mens – de hoorns van een neushoorn brengen zo’n miljoen dollar op in Azië – enige nog overgebleven mannelijke noordelijke witte neushoorn waardoor de soort op uitsterven staat. Sudan staat vanwege de charismatische uitstraling van de neushoorn (een enorm groot dier) symbool voor hoe wij bezig zijn een massa-extinctie op Aarde te bewerkstelligen, met welk charisma Sudan ook veel bezoekers trekt waarmee denk ik dan weer z’n verzorging en bewaking kan worden betaald (maar liefst zo’n 200 mensen werken voor het behoud van Sudan). De (activistische) boodschap van de film is: als het ons zelfs niet kan schelen dat Sudan sterft dan maken de andere dieren die met uitsterven bedreigd worden helemaal geen kans.

So far so good, maar de documentaire geeft praktisch geen informatie en toont ons slechts beelden hoe toeristen Sudan komen aaien en hoe de bewakers een militaire training krijgen. Telkens wordt de vraag gesteld waarom we eigenlijk de noordelijke witte neushoorn moeten behouden maar daar komt geen duidelijk antwoord op. Ik kan er niets anders van maken dan dat de filmmaker las over Sudan, besloot dat het een goed onderwerp voor een documentaire is maar ter plekke gekomen bleek er verder geen niets interessants te melden. Tot overmaat van ramp worden we ook nog in de maling genomen: aan het eind blijkt dat het niets uitmaakt dat Sudan sterft want we hebben z’n sperma zodat er hoop is dat we door middel van kunstmatige inseminatie de twee vrouwelijke noordelijke witte neushoorns, die er blijkbaar ook nog zijn, kunnen bezwangeren om het voortbestaan van de soort veilig te stellen (ik denk dat Sudan te oud was om nog te kunnen paren maar zoals gezegd komt de documentaire ernstig te kort in het geven van relevante informatie).

Ik vond dit juist de kracht van de documentaire. Iedereen lijkt extreem betrokken bij die neushoorn, maar niemand lijkt écht een overtuigend en onderbouwd argument te kunnen geven voor waarom het behoud van de neushoorn en - breder gezien - de biodiversiteit zo belangrijk is. Daar houdt de documentaire ook een spiegel voor de mensen die direct met de neushoorn om gaan.

Zo worden de toeristen daar aardig te kak gezet. Ze beschrijven allemaal een gevoel van teleurstelling, dat de neushoorn zich in de steek gelaten voelt door de mensheid. Ik denk dat die neushoorn dat helemaal niet voelt, want die neushoorn weet helemaal niet dat hij de laatste is en is meer bezig met het zoeken naar de volgende graspol. De interpretatie van het denken van de neushoorn door de toeristen is dus eerder een bekentenis van schuld en schaamte. Daar ligt ook de schrijnende hypocrisie. De toeristen steken de hand niet in eigen boezem maar leggen de schuld bij de mensheid in het geheel: 'we' hebben de neushoorn teleurgesteld. Maar ben je dan een haar beter als je vliegt naar Kenia (denk eens aan die CO2-uitstoot) om vervolgens met een glimlach op het gezicht naast een uitstervend dier te poseren terwijl je hem betast - het dier dat nota bene teleurgesteld zou zijn in de mensheid en dus liever had dat jij zo ver mogelijk van hem vandaan bleef?

De religieuze invalshoek van deze documentaire (want onder andere gefinancierd door de EO) vermaakte me wel. Zo begint de documentaire met een kort verhaal over God die de mens, de natuur en de dieren de keuze geeft tussen onsterfelijkheid zonder nageslacht en sterfelijkheid met nageslacht. De steen kiest voor onsterfelijkheid, het dier voor sterfelijkheid. De mens laat nooit van zich horen. Die is in de tussentijd alleen maar bezig geweest met onsterfelijk worden én kinderen krijgen. Hier moest ik meteen terugdenken aan de subtitel van het boek Mogelijkheid Van Een Eiland door Michel Houellebecq: "wie van jullie verdient het eeuwige leven?". De betrokken PvdD-toerist voelt zich betrokken, maar bezit niet het inzicht dat hijzelf net zo'n groot onderdeel van het probleem is.

Ik krijg dan ook de indruk dat de maker van deze documentaire van mening is dat de mens niets te zeggen heeft over de wenselijkheid van een grotere of kleinere biodiversiteit. Dat is aan God om te besluiten. Als de witte neushoorn uitsterft, is dat maar zo. En dan volgt de kritische vraag: wie heeft de mens de autoriteit gegeven om te bepalen welke biodiversiteit wenselijk is en welke biodiversiteit niet? Halverwege zie je een beeld van een TL-buis met een elektrisch geladen gaas eromheen. Insecten vliegen naar het licht en worden geëlektrocuteerd in hetzelfde kamp waar met man en macht gewerkt wordt aan het voortbestaan van een uitstervende neushoorn.

Dat is nou net wat ik een stuk minder vond aan deze docu, die religieuze invalshoek.

Te zien op Canvas 5 april 2020, aanvang 21:45 uur

Mja, deze documentaire doet alles van wat het reservaat ook doet. Een kapitalistisch systeem op poten zetten om de aandacht te trekken voor de witte neushoorn en zijn voortbestaan. Om mensen bewust te maken van het uitsterven van dieren die worden veroorzaakt of beter worden versneld door de mens. Prima, maar ik vond het voorts weinig boeiend en voornamelijk bijzonder saai.

Dieren sterven nu eenmaal uit, het is alleen jammer dat dit proces versneld wordt door toedoen van de mens. Begrijp me niet verkeerd. De mensheid mag best verantwoordelijkheid nemen voor de daden die ze verrichten en alles in het werk stellen om het tij te doen keren. Maar op filmisch vlak kan ik hier weinig mee. En inhoudelijk evenmin. Een beetje moraliserend ook om vanuit het perspectief van de neushoorn zijn voortbestaan te redden. Ipim hierboven verwoordt het dan ook perfect.

Ik had een andere documentaire in gedachten. Jammer ...