Arsenic and Old Lace (1944)

Frank Capra is een van mijn favoriete regisseurs, maar over deze klucht kan ik na herziening niet langer enthousiast worden. De veelal oubollige grappen vormen niet meer mijn soort humor. Wanneer een idioot de trap op rent onder het uitroepen van “Charge!”, dan vind ik dat een of twee keer leuk, maar wanneer dat ontelbare malen gebeurt dan gaat mij dat irriteren. Ook de rollen van Cary Grant (totaal miscast) en Jack Carson begonnen mij op d’n duur tegen te staan.
Het basisidee over twee “barmhartige” oude vrijsters is best aardig en ook de Boris Karloff-imitatie kon ik wel waarderen, maar voor de rest vond ik er niet veel meer aan. De macabere humor is te veel over de top, mist subtiliteit en gaat na een tijdje vervelen.

Ik kon wel zien dat er in dit hilarische verhaal, dat gebaseerd was op een van de meest succesvolle theaterstukken in de geschiedenis, met duistere humor, misverstanden, verwarringen, moord, dwaas- en krankzinnigheid, briljant geacteerd werd (Gary Grant was werkelijk meesterlijk), maar helaas word ik meestal doodmoe van het spel en geschreeuw in de overtreffende trap die bij een dergelijke klucht horen.

Ik heb deze film jaren geleden als tiener gezien en vond hem toen al top! Vandaag heb ik hem nog eens bekeken en hoewel het verhaal het eerste halfuur erg traag op gang komt (en de indruk wekt een romantische komedie te zijn) begint de 'fun' pas echt eens Mortimer Brewster (Cary Grant) erachter komt dat zijn twee lieve tantes eigenlijk seriemoordenaars zijn en dat zijn hele familie eigenlijk uit gestoorde figuren bestaat.

Hoe Grant hiermee omgaat, zijn gezichtsuitdrukkingen en paniekerig gedrag, is echt fenomenaal. Hij is gewoon erg geschikt voor zulke komische, gekke rollen. Zijn reactie als hij zich realiseert dat zijn broer Jonathan de dertiende moord op zijn geweten heeft is ronduit hilarisch!

Raymond Massey doet het dan ook heel goed als Boris Karloff lookalike. Ook leuk om Peter Lorre weer dezelfde rol als geniepige rat te zien spelen die hij steeds speelt.

"I probably should have told you this before but you see... insanity runs in my family... it practically gallops!"

"Grant himself came to hate the movie and to consider his performance in it the single worst of his career. Years later, he would say: 'I told Frank Capra. I said, 'Frank, I simply cannot do this kind of comedy.' And Frank said, 'Of course you can, old boy.' And I went ahead and did it and I overplayed it terribly. Terribly. Jimmy Stewart could have done a much better job than I did. He would have been wonderful in the part. I told Frank Capra that at the time. He just wouldn't listen.' " (Uit Cary Grant van Chuck Ashman en Pamela Trescott)
        Grappig dat er na al die jaren ook op MovieMeter nog zulke verschillende reacties op Grants spel verschijnen: sommige mensen vinden zijn over-the-top-spel verschrikkelijk, anderen juist geweldig. Zelf had/heb ik beide reacties: eerst verpestte zijn mugging voor mij de hele film, nú vind ik het wel passen en heb ik eigenlijk alleen maar bewondering voor zijn tomeloze energie. Met het spel van een andere favoriet heb ik eigenlijk meer moeite: Peter Lorre is een geweldige acteur, maar van zijn in deze periode gebruikelijke beteuterde schooljongetje heb ik wel een beetje genoeg (maar dat is misschien ook wel een beetje de schuld van Hollywood dat hem steeds rollen als bizarre en ietwat verwrongen crimineel aanbood).
        Hoe dan ook, los van het spel van voornoemde acteurs is dit mijns inziens een voorbeeldig uitgewerkte ambachtelijke (zwarte) klucht, met de twee tantes die perfect dead-pan de show stelen, Edward Everett Horton die weer een geweldige Edward Everett Horton neerzet, een echt enge Raymond Massey, de overige standaardrollen (dokter, politie-agent, journalist etc.) opgevuld met de getypecaste en zeer adekwate acteurs waarvan elke grote Hollywood-studio wel een blik (of twee) kon opentrekken, een zeer hoog tempo en een regie die de gebruikelijke Capraeske sentimentaliteit geheel achterwege laat. Geen wonder dat dit stuk zo populair was; volgens mij heb ik mijn ouders ook wel herinneringen horen ophalen aan een heerlijke avondje uit in de schouwburg met Arsenicum en oude kant, dat ook nu nog vrij regelmatig hier en daar op het programma van de Nederlandse toneelzalen staat – en lang niet altijd bij goedwillende amateurgezelschappen. Ik heb het idee dat dit stuk in z'n soort een meesterwerk is waarvan de publieksvriendelijke kwaliteiten niet mogen worden onderschat.
        (Spijtig dat mijn voorganger Duke Nukem al doet wat ik juist óók wilde doen – zijn recensie besluiten met Mortimers prachtige one-liner...)

Na jaren deze film weer eens gezien, de eerste keer was in de jaren 70. Toen vond ik de film niet veel aan, maar dat zal toen met mijn leeftijd te maken hebben gehad. Wat een lekkere zwarte komedie, het was net of ik naar een ouderwetse klucht van wijlen John Lanting zat te kijken. Het hoge tempo maakte wel dat je na de film doodmoe bent, die weinige momenten van rust ga je zeker waarderen. Alle acteurs maken iets van hun rol, maar de oude tantes, Adair en Hull, stelen de show. Moeiteloos houden zij zich staande tussen het acteer geweld van Grant, Masey en Lorre. Als Grant achter de waarheid over zijn eigen afkomst verneemt is hij behoorlijk opgelucht. Maar gezien zijn hele spel gedurende de klucht had hij er naadloos tussen gepast. Ik kan me voorstellen dat veel kijkers dit een over de top film vinden, dit vanwege het soms chaotische, het tempo en de abrupte plotwisselingen, om maar niet te spreken van de voorliefde voor de trompet van John Alexander. Maar de kracht van deze film zit naar mijn mening nu juist in de reacties op die vele wendingen en momenten van absolute chaos. De kalmte van een ieder en het geven van een eigen draai aan alles wat gebeurt, maakt dat het voor de kijker iedere keer maar de vraag is welke kant het verhaal op gaat, voor mij was dat het hele aantrekkelijke van deze film. De muziek van Max Steiner is zeer treffend,Capra heeft ook nu weer een geweldige film afgeleverd.
Wat mij altijd verwonderd heeft is het feit dat heden ten dage zo weinig aandacht is voor Capra. Als er wordt gesproken over de regiseurs uit de dertiger en veertiger jaren dan hoor je vaak Ford, Hitchcock, Wilder, Curtiz en ga maar door, Capra wordt vaak niet genoemd terwijl hij juist een van de meestveelzijdige regiseurs was, want hij maakte niet alleen komedie's maar ook sociaal bewogen drama's en scherpe satires. Hij heeft veel documentaires op zijn naam staan over de 2e wereldoorlog en maakte ook avonturen films en romatische komedies.
Misschien was hij in die periode wel de meest veelzijdige regiseur, maar ik ben van mening dat hij heden ten dage wat vergeten wordt.

Helemaal waar. Zijn oeuvre van tussen 1934 en 1948 bevat enorm veel klassieke titels: It happened one night, Mr Deeds goes to town, Lost horizon, You can't take it with you, Mr Smith goes to Washington, Meet John Doe, Arsenic and old lace, It's a wonderful life en State of the union, en het bizarre is dat die films zèlf volgens mij nog wel tot de "canon" behoren, getuige hoe vaak ze op televisie voorbij komen en hoe vaak ze genoemd worden als hoogtepunten in het werk van de hoofdrolspelers of de Amerikaanse cinema uit die tijd. Het lijkt erop alsof eerder het "populisme", de sentimentaliteit, de "little guy wins out"-mentaliteit en de Americana van de persoon Capra zelf (en zijn veelvuldige scriptschrijver Robert Riskin) niet meer gewaardeerd worden (in tegenstelling tot indertijd toen zijn films kassuccessen werden en hijzelf drie Oscars binnen vijf jaar won).

Originele film met een overtuigend acterende cast, een knipoog naar een andere film, en een overwachte twist. En het strafste van al: de film dateert al van pakweg 75 jaar geleden. Het is dan ook een van die klassiekers die (in tegenstelling tot andere "klassiekers") over 75 jaar nog steeds een klassieker zal zijn, daar ben ik van overtuigd. Topfilm!