O Que Arde (2019)

Hier kijk ik echt naar uit!

Vanaf 13 augustus 2020 in de bioscoop (Contact Film)

Erg fijne film. Ode aan het schitterende Galicië, met een eenvoudig en poëtisch drama dat precies het juiste ritme weet te vinden. Goede soundtrack ook, met als oogtepunt natuurlijk Suzanne van Leonard Cohen tijdens de rit met de zieke koe, hoe mooi. Helaas is de climax in het verhaal iets te banaal verteld wat mij betreft, dat doet er nog wel aan af, maar dit is zeer de moeite waard.

Begint een beetje Balkan-achtig, op het platteland van een regenachtig en achtergesteld Galicië. Na de mooie openingsscene vind ik het geheel een tijdlang stilvallen. Het soort film van weinig woorden, kleine scenes, nauwelijks vooruitgang, een statische camera (terwijl er ook momenten zijn waarin Laxe cinematografisch echt wel wat meer te bieden heeft). De oude moeder, die leeft in de meest eenvoudige omstandigheden, is een mooi en ontroerend karakter. En dan in het laatste halfuur schakelt de film duidelijk op, met als enige afknapper dan weer het slot. Maar voor degenen die zich na een kwartier afvragen of het wel de moeite waard is om verder te kijken: fire will come. En muzikaal hoef je je niet te laten afschrikken door het bericht van Arnie, want de hoofdmoot is weggelegd voor het fraaie 'Cum Dederit' van Vivaldi, waarvan de tekst is gebaseerd op psalm 127, oftewel de 'builders psalm'. Daarmee geeft deze muziek ook een sleutel tot de interpretatie van de film.

Cinematografie door Mauro Herce, dan gaat mijn cinefiele hart sneller kloppen. Anticipatie!

Dit is zo’n typische filmhuisfilm die alle filmhuisfilms zo’n slechte naam geeft: de film is ontieglijk langzaam, er gebeurt niets noemenswaardigs, er is geen spanning, drama of actie. Zelfs thematiek of metaforen heb ik niet kunnen ontdekken in het nietszeggende verhaaltje. De beelden zijn wel mooi – je voelt je als kijker een beetje op vakantie op het platteland van Spanje – maar de film is zo saai en nietszeggend dat het moeilijk is om je aandacht erbij te houden en niet weg te dromen naar een zelfgekozen vakantieoord in je eigen fantasie.

Vanaf de onheilspellende en mysterieuze openingsscène weet je meteen al dat dit een bijzondere film gaat worden. Allerminst typisch dus, in tegenstelling tot wat De filosoof beweert (in Cannes onderscheiden met de juryprijs in de Un Certain Regard competitie, nota bene). Eerlijk gezegd doet zo'n uitspraak haast een gebrek aan onderscheidingsvermogen en zelfs goede smaak vermoeden, ware het niet dat hier een door mij gerespecteerde en volgens mijn inschatting zeer ontwikkelde medegebruiker aan het woord is. Nou ja, over smaak valt het een en ander te twisten natuurlijk...

Je moet je voor een film als deze openstellen en als het ware tussen de regels door lezen, wil je er wat mee kunnen. Soms zegt de film juist het meeste in wat het onuitgesproken laat. Het vergt een soort welwillende kijkhouding denk ik, om als kijker in deze film mee te kunnen gaan. Wellicht ook een zekere melancholieke inborst.

Zo ontzettend fraai geschoten, ik kon me warmen aan de karakteristieke 16 mm beelden (weliswaar vanaf digitaal geprojecteerd natuurlijk). De bosbrandscène was adembenemend; haast letterlijk, zo overweldigend vond ik het.

Toegegeven, de typische zwijgende protagonist is op zich een soort art house cliché geworden. De aandacht voor marginale figuren en rurale omgevingen evenzeer. En als je als regisseur dan ook nog opzichtig begint te dwepen met Leonard Cohen, dan neigt de film haast naar kitsch. Maar dat kan ik deze film graag vergeven, omdat ik mij in de veilige handen van een kundig filmmaker weet.

Aanrader, voer voor cinefielen!

Recensenten zijn echt te flauw trouwens.

BFI: 'Oliver Laxe poses burning questions'.
Guardian: 'pyromaniac's tale obscured by smoke'.
Variety: 'An exactingly paced slow burn'.
Parool: 'een vlammend protest'.
Volkskrant: 'Een uitgebeend plot en onderhuidse emoties doen Fire Will Come bijna ontvlammen'.

Zie mijn bericht. "Als de Heer het huis niet bouwt, is alle metselwerk ten spijt" als uitwerking van het thema van de traditionele levenswijze versus rurale ontwikkeling, toerisme en 'vooruitgang'.

Op basis waarvan is Oliver Laxe een kundig filmmaker? De man heeft hiervoor twee films gemaakt met 0 stemmen voor zijn debuut?. En dan nog... waarom zou een kundig filmmaker geen pretentieuze Arthouse-rommel kunnen maken?

Redlop: op basis van wat ik van hem heb gezien (Mimosas en deze). En volgens vele serieuze filmcritici. En op basis van, ik noem maar wat, een jury in Cannes.

Maar goed, kijk eerst de film maar en oordeel dan zelf.

Ik heb de film gezien, anders zou ik 'm geen 2,5* geven.

Ik ben het helemaal met De filosoof eens. Typisch zo'n filmhuis film waarvan mensen denken dat alle filmhuisfilms er zo uit zien. Traag en zonder al te veel verhaal. Ze zien per ongeluk zo'n film en denken "filmhuis, dat is niks voor mij" en gaan direct weer naar de volgde Marvel, Starwars of andere Disney shit. Zonder dat ze door hebben dat Pulp Fiction ook in het filmhuis draaide destijds. En zo veel andere titels. Maar goed, mooie beelden maken nog geen geslaagde film en ook al zitten hier een paar indrukwekkende scenes in, die weten de film niet te redden. De plotomschrijving hierboven verteld het gehele verhaal tot aan het laatste shot aan toe. Zo mager is het allemaal.

Ik snap dat sommige kijkers teleurgesteld of gefrustreerd raken van een film als deze, maar dat ligt volgens mij evengoed (of zelfs meer) aan verkeerde verwachtingen en ongeschikte referentiekaders dan dat het de film aan te rekenen zou zijn. Filmkunst als dit is nou eenmaal niet voor iedereen weggelegd en dat is welbeschouwd eigenlijk helemaal niet erg. Ik realiseer me dat dit een tamelijk elitair standpunt is - het zij zo.

Vergelijk het met moderne schilderkunst of hedendaagse dans: dat zijn ook kunstvormen die niet iedereen zomaar snapt en weet te appreciëren. Volgens mij geldt dat evengoed voor dit soort films. Het verschil met dans en beeldende kunst is overigens wel dat film nog te vaak enkel als vermaak wordt gezien, waar die andere veel meer als kunst geaccepteerd zijn.

Het is ook wel weer jammer dat niet iedereen van mooie films als kunstvorm kan genieten, maar het is iets dat volgens mij onvermijdelijk is (overigens ligt er wel een schone taak voor filmcritici en filmhuizen zelf om hun publiek te informeren en enthousiasmeren. Bildung noemde men dat vroeger wel). Het vergt nou eenmaal kennis en kijkervaring om filmkunst op waarde te kunnen schatten.

Zoals ik al zei, het is voor de fijnproevers.

De andere kant daarvan is dat het voor bepaalde kijkers soms lijkt alsof het automatisch wel goed zit als je maar weinig dialoog hebt en een traag verloop van de film (en vooral weinig verhaal, want niets is zo verfoeilijk als een verhaal). Niet specifiek op jou gericht IDM.

'IDM', nog zo'n kunstvorm voor fijnproevers.

Gheheh, dit is wel een mooi voorbeeld van hoe je bij gebrek aan 'harde' gegevens, op basis van vermoedens, toch ergens een 'verhaal' uit kunt destilleren.

Waar een wil is is een weg, en deze techniek is bijvoorbeeld ook heel geschikt om gebeurtenissen in deze film te duiden.

Sterker nog, het is misschien wel één van de 'thema's' (duh): Inazio hoeft ook niet alles voorgekauwd te krijgen om zijn conclusies te kunnen trekken

Dat is inderdaad een elitair standpunt. Slaat ook nergens op. Het is idioot te denken dat iets een kunstvorm is als een ander (lees: het gewone volk) het niet begrijpt. Als je het verhaal in twee zinnen kan omschrijven omdat er vrijwel geen verhaal is, is het dan in eens kunst? Zet twee mensen aan een tafel en film het minuten lang: kunst? Of gewoon je er vanaf maken? Goed, iedereen zijn smaak en over smaak valt niet te twisten maar om te beweren dat dit nu eenmaal voor de fijnproevers is, is zelfs enigszins arrogant. Beetje makkelijk. Maar goed, ik wil niet moeilijk doen

mjah, het "ik heb meer gezien dus ik weet het beter"-argument, steekt eens in de zoveel tijd de kop op, blijft zwak.

Meestal is de betere kwaliteitsfilm degene die meer vragen stelt dan antwoorden bied. Die de kijker subtiel informeert d.m.v. fijnzinnige beeldcomposities in plaats van met dialogen en voice-overs. Die kiest voor kleine integere gebaren in tegenstelling tot theatrale evocaties. Kortom: ascetisme contra epicurisme. Mijn voorkeur gaat uit naar die eerste stroming. Je mag bij dit soort pareltjes niet te snel een eenduidige conclusie vormen. De thema's ecologie (eucalyptus bomen gesprek en openingscène) en de gevoelens die Amador koestert voor de tavernevrouw (bv. Leonard Cohen-scène) zijn niet of onvoldoende besproken. Misschien is dat het centrale thema - liefde en vergeving weergegeven in al zijn complexe facetten.

Amador zoekt verlossing in liefde voor de natuur, tradities, de zorg voor zijn moeder en het verlangen naar een vrouw in een verstikkend kleine dorpsgemeenschap waarin de bewoners hun misnoegen verbaal op hem botvieren voor zijn begane pyromanische misdaad. Hij wordt vaak vernederd door spottende reacties en geruchten.

Dat zeg ik ook helemaal niet, je legt me onterecht woorden in de mond hier. Ik zeg alleen dat kunst conventies heeft en niet een soort neutraal communicatiemiddel is dat iedereen zonder kennis en context zomaar snapt. Anders gezegd: kunst is als een soort taal die je moet leren spreken. En ja, dat deze film kunst is, dat beweer ik inderdaad wel.

Ik beweer door te zeggen dat dit voor fijnproevers is dus niet - ik zeg het nog eens: NIET! - dat het daardoor beter is of dat iemand die dit niet snapt dom of 'gewoon volk' is. Ik zeg enkel dat je het moet leren waarderen.

Flauw hoor! Mijn argument is wel wat genuanceerder volgens mij en het gaat me er ook helemaal niet om dat ik het beter weet of gelijk krijg. Ik probeer enkel te duiden waarom ik denk dat veel mensen dit soort films niet begrijpen op basis van verkeerde verwachtingen.

Of dit goede kunst is of niet, of dit beter is dan andere soorten films, daar heb ik het helemaal niet over. Het is me er niet om te doen om hiërarchieën en waardeoordelen uit te spreken. Als je iets nauwkeuriger en welwillender had gelezen had je dat kunnen weten.

Gewoon een kwestie van smaak dus. Sommige mensen houden van trage films waarin vrijwel niets gebeurd. En dat is prima. De relatief hoge score bij bijvoorbeeld Ghost Tropic is in mijn ogen ook onbegrijpelijk. Als dat kunst is, prima, maar dan is Star Wars ook kunst. Ook een soort taal die je moet leren spreken.

Ooit van objectieve filmkritiek gehoord?

Deze film past dan weer heel goed in mijn smaakstraatje. Heerlijk!

Schitterende beelden van Gallicië. Film houdt het midden tussen docu en verhalende film. Jammer, zo komt het niet helemaal uit de verf.

Ik ben geen epicurist maar dit herken ik wel: ik hou niet van films die een soort Rorschach-test zijn waar je als kijker maar moet zien wat je eruit kunt halen: bij zo'n film denk ik dat de regisseur geen duidelijk idee had en erg lui is geweest om ons als kijker in zijn plaats aan het werk te zetten. Een kunstwerk moet een duidelijk idee hebben, al ben ik het met grote filosofen als Kant en Hegel eens dat een kunstwerk altijd ambigu is en dus geen duidelijke boodschap moet hebben. Zoals ik niets kan met films waarin je bv. alleen maar zit te kijken naar een man die een taartje eet zonder een clue waarom je daar naar zit te kijken - de Rorschach-test - heb ik evenzeer een hekel aan politieke of morele films die ons willen inpeperen wie of wat goed of fout is (de film is dan slechts overbodige franje bij de boodschap die men wil communiceren). De interessantste personages zijn die personages die noch goed noch fout zijn maar die menselijk en dus ambigu zijn, maar die juist daardoor een echte persoonlijkheid hebben. Zo is het denk ik ook met films of andere kunstwerken: kunst is ambigu maar niet door vaag te zijn - door geen duidelijk idee te presenteren - maar juist door een duidelijk, sterk idee te presenteren! Ik heb onlangs een stuk geschreven dat over kunst gaat en waarin ik met name de filosofie van Hegel onderzoek:

De strijd tussen kunst en filosofie en de worsteling tot vrijheid – Apollinische essays - apollinischeessays.wordpress.com

Ik denk dat Hegel de spijker op z'n kop slaat in z'n kunstfilosofie die ik in dat stuk samenvat. Ik citeer een zin uit die samenvatting die volgens mij relevant is voor de discussie hier:

Ik heb juist het idee dat Amador wel zoekt maar uiteindelijk niet vindt en daardoor destructief wordt. De vlammenzee is daarom evenzeer echt als metaforisch (voor Amadors innerlijk) een vernietigend vuur. Net als de eucalyptusboom laat Amador anderen pijn lijden omdat hij zelf lijdt. Hij is een man met een enorm gefnuikt verlangen naar liefde en geborgenheid. Hij is bevangen door een melancholiek verlangen naar een (wellicht niet bestaand) ideaal van rust, harmonie, eenvoud, eenheid en symbiose.

Jij gaat er vanuit dat Amador inderdaad brand gesticht heeft? Dat is eigenlijk helemaal niet bij mij opgekomen tijdens het kijken van de film.

Verder deels eens met De filosoof over films die alles bewust vaag houden. Ik geloof overigens niet dat een film niet een bepaalde boodschap of 'moraal' kan hebben, als die boodschap zelf ook maar weer ambigu is, dat wil zeggen, je moet de ruimte krijgen als kijker om je ertoe te verhouden (in plaats van het door de strot geduwd te krijgen).

Nou ja, laat ik het zo zeggen: wat mij betreft zou hij het gedaan kunnen hebben. Ik bedoel daarmee dat ik het begrijpelijk zou vinden als hij het heeft gedaan. Ik kan me helemaal voorstellen hoe hij zijn verdriet, eenzaamheid en vervreemding op den duur bewust of onbewust heeft omgezet in boosheid en vernietigingsdrang, om er toch op een of andere manier mee te leren omgaan of er een soort uitlaatklep voor te vinden.

De film lijkt het overigens zelf bewust in het midden te laten. Volgens mij heb ik gelezen dat de filmmaker open wide laten of hij daadwerkelijk pyromaan is of dat hij zondebok van de gemeenschap is.

In de expositie wordt Amador door het gevangenispersoneel gebrandmerkt als een pyromaan, net voor zijn vrijlating. Hij is een einzelgänger die voor zijn begane misdrijf boetedoening aflegt door als een kluizenaar samen met zijn dierbare moeder te (over)leven in een onherbergzame welhaast dreigende omgeving. Misdaad en Straf, zowaar een allusie naar Dostojevski.

De titel is zowel letterlijk als figuurlijk interpreteerbaar. Hij kondigt de bosbrand aan maar stelt ook op een intrinsieke spirituele manier het innerlijke of passionele vuur voor dat het leed van deze gekwelde ziel verzacht. Namelijk de hoop op wederzijdse liefde. 'Suzanne' wordt niet toevallig op de radio afgespeeld.

Dit is maar een vluchtige analyse, ik wil niet laten uitschijnen dat ik de absolute waarheid in pacht heb.
Het is een bewuste keuze van de regisseur om verborgen inhoudelijke lagen in zijn kunstwerk te stoppen zodat de toeschouwer na afloop voldoende stof heeft om over te reflecteren/filosoferen. Missie geslaagd.

Ik heb het idee dat de makers hier veel meer tijd en effort hebben gestoken in het schieten van mooie, sfeervolle plaatjes dan het vastleggen van een mooi verhaal.
Beelden zijn inderdaad mooi, hier en daar past de typering "beeldschoon", maar soms doelloos of te lang. De moeder die in een holle boom schuilt, de brand, de moeder die door een verbrand bos loopt; het zijn beelden die niets toevoegen en die louter als sfeertekening toegevoegd lijken..
Het verhaal is flinterdun, gespeend van elke spanning of verrassing; min of meer en verslag uit het leven van een eenzame getormenteerde ziel. De mooie beelden zijn voor mij dan te weinig om de film te redden.